आधुनिक कालको अर्थतन्त्र, कानुन र संस्कृती

 

● आधुनिक कालको अर्थतन्त्र, कानुन र संस्कृती
नेपालको इतिसासमा वि.सं. १८२५ देखि हालसम्मको
समयावधिलाई आधुनिक काल भनिन्छ । यस कालखण्डको अर्थतन्त्र, कानुन, संस्कृति र कलाकौशललाई बेग्लाबेग्लै बुदागत रूपमा चर्चा गरिएको छ ।
• आर्थिक अवस्था (Economic Situation)
पृथ्वीनारायण शाहले नेपाल तिब्बत व्यापार सुधार्ने
प्रयास गरेका थिए
• बहादुर शाहले भूमि व्यवस्था र कर प्रणालीमा सुधार
गरेका थिए ।
भीमसेन थापाले पहाड र तराईको बाँझो जग्गालाई खेतीयोग्य बनाउन किसानहरूलाई प्रोत्साहन गरेका
थिए ।
भीमसेन थापाले भूमिको वैज्ञानिक किसिमले नापी
गराएर मालपोत सङ्कलन कार्य व्यवस्थित गरेका
थिए ।
राणाशासन कालमा नेपालको बाह्य व्यापार भारत र
तिब्बतसँग हुन्थ्यो ।
वि.सं. १९९३ मा पहिलो कम्पनी ऐन जारी भएपछि विराटनगर जुटमिलको स्थापना भयो र
औद्योगिकीकरणको सुरू भयो ।
नेपालमा धेरैजसो उद्योगहरू जुद्धशमशेरको पालामा स्थापन भएका थियो ।
वि.सं. १९९४ मा नेपाल बैंक लिमिटेडको स्थापना
भयो
वि.सं. २००८ सालमा अर्थमन्त्री सुवर्ण शमशेरको
पालामा पहिलो पटक बजेट निर्माण भयो ।
वि.सं. २०१३ मा नेपाल राष्ट्र बैंकको स्थापना हुनुका
साथै पहिलो पञ्चवर्षीय योजना लागु भयो ।
वि.सं. २०२२ मा राष्ट्रिय वाणिज्य बैंक तथा वि.सं.
२०२४ मा कृषि विकास बैंकको स्थापना भयो ।
पञ्चायत कालमा विभिन्न वाणिज्य बैंकहरू स्थापना
भए भने २०४६ पछि बैंक, फाइनान्स कम्पनी,
सहकारीहरू, बीमा कम्पनी जस्ता वित्तीय संस्थाहरू
स्थापना भए ।
राणाकालमा पूर्वाधार विकास ठप्प जस्तै थियो भने
पञ्चायत कालमा विदेशी सहयोग भित्रिएको पाइन्छ ।
देशमा राजमार्गहरू, जल विद्युत् आयोजनाहरू, रेडियो,
टेलिभिजन, टेलिफोन, खानेपानी, सरसफाइ जस्ता
क्षेत्रमा पहिलेभन्दा प्रगति भएको थियो ।
प्रजातन्त्र पुनर्स्थापनापछि देशका कुनाकाप्चा र दुर्गम
गाउँसम्म विकासको लहर फैलिएको पाइन्छ ।
वि.सं. २०६३ मा लोकतन्त्रको स्थापना भएपछि आर्थिक
उदारवादको नीतिलाई आत्मसात गर्दै आर्थिक प्रगतिका
ढोकाहरू खोलियो ।
कानून (Law)
नेपाल एकीकरणपछि देशको शासन व्यवस्थामा अपराध
गर्नेलाई मृत्युदण्ड, अङ्गभङ्ग तथा जेल सजाय
हुन्थ्यो ।
जङ्गबहादुरले बेलायतबाट फर्केर आएपछि वि.सं.
१९१० मा मुलुकी ऐन जारी गरे ।
वि.सं. २००४ मा पद्यशमशेरले वैधानिक शासन कानुन
निर्माण गरी देशमा संवैधानिक शासन पद्धतिको सुरू
गरे ।
वि.सं. २००७ मा प्रजातन्त्र स्थापना भएपछि नेपाली
कानुनी प्रणालीमा व्यापक सुधार भयो र यसैसाल
नेपालको अन्तरिम शासन विधान जारी भयो ।
वि.सं. २०२० मा राजा महेन्द्रले मुलुकी ऐन २०२० जारी
गरे र सो ऐन पनि समयसापेक्ष नभएकाले वि.सं. २०७४
भदौ १ गतेदेखि नेपालमा मुलुकी संहिता २०७४ जारी
भयो ।
वि.सं. २०१५, २०१९ र २०४७ मा पनि नेपालमा
संविधानहरू जारी भयो भने वि.सं. २०७२ असोज ३ मा
नेपालको संविधान २०७२ जारी भयो ।
वि.सं. २०७२ मा जारी भएको संविधान नेपालको एक
मुख्य उपलब्धि हो जसले नेपाल र नेपालीको
राजनीतिक, कानुनी, आर्थिक तथा सामाजिक गन्तव्यको
मार्गदर्शन गरेको छ ।
हालको संविधानले नेपाललाई एक सङ्घीय
लोकतान्त्रिक गणतन्त्र राष्ट्रको रूपमा घोषणा गरेको
छ ।
हाल सङ्घीय शासन प्रणालीअन्तर्गत न्यायिक
निरूपणका लागि स्थानीय तहमा न्यायिक समिति,
जिल्ला तहमा जिल्ला अदालत, प्रदेशमा उच्च अदालत
र सङ्घमा सर्वोच्च अदालत रहने व्यवस्था छ ।
संस्कृति (Culture)
राणा शासनको अन्त्य र प्रजातन्त्रको स्थापनासँगै
नेपालमा आधुनिक विकासका ढोकाहरू खोलिने क्रम
बढ्यो ।
नेपालमा शाहकालमा हिन्दु, बौद्ध, किराँत, इस्लाम,
क्रिस्चियन र शिख धर्महरू प्रचलनमा थिए ।
मध्यकालमा बनेका अनेकौँ मठमन्दिरको निर्माण तथा
जिणाद्वार आधुनिक कालमा गरिएका थिए ।