तथ्याङ्क प्रशोधन र विश्लेषणमा माइक्रोसफ्ट एक्सेलको प्रयोग

 

एकाइ २ पाठ ८
तथ्याङ्क प्रशोधन र विश्लेषणमा माइक्रोसफ्ट
एक्सेलको प्रयोग
कम्प्युटर सफ्टवेयरले परिमाणात्मक तथा गुणात्मक दुवै प्रकारका तथ्याङ्क प्रशोधन र विश्लेषण गर्न सहयोग पुऱ्याउँछ। गुणात्मक तथ्याङ्कका लागि ATLAS.ti, NVivo, Quirkos, MAXQDA,Dedoose, Raven's Eye, Transana, Datagrav आदि तथा परिमाणात्मक तथ्याङ्कका लागि IBM SPSS, RStudio, Stata, OriginPro, TIMi Suite आदि सफ्टवेयरहरू प्रचलित छन्
१. माइक्रोसफ्ट एक्सेलको परिचय
माइक्रोसफ्ट एक्सेल ( Microsoft Excel) एक स्प्रिंडसिट (Spreadsheet) मा आधारित सफ्टवेयर हो यसलाई Windows, macOS, Android and iOS जस्ता अपरेटिङ सिस्टमका लागि Microsoft कम्पनीले विकसित गरेको हो। Microsoft Excel को एउटा Sheet मा १६,३८४ ओटा Columns र १०,४८, ५७६ ओटा Rows हुन्छन्
(क) खोल्ने तरिका
विन्डोज (Windows) को कुनै पनि भर्सनमा निम्नलिखित चरणहरूबाट Microsoft Excel खोल्न सकिन्छ :
Start मेन्युमा क्लिक गर्नुहोस् ।
All Programsमा जानुहोस् ।
Scroll गर्दै गएर Microsoft Excel मा Click गर्नुहोस् । अब Microsoft Excel आफैँ खुल्छ ।
यदि Microsoft Excel लाई Taskbar मा थपिएको छ भने त्यसमा क्लिक गरेर पनि सिधै Microsoft Excel खोल्न सकिन्छ । त्यस्तै डेस्कटप सर्टकट भए त्यसमा क्लिक गरेर पनि Microsoft Excel खोल्न सकिन्छ ।
(ख) Microsoft Excel मा मध्यक (Mean) निकाल्ने तरिका
मध्यक (Mean) भनेको तथ्याङ्कको औसत (Average) हो ।Microsoft Excel मा तथ्याङ्कलाई प्रविष्ट (Entry) गरेपछि तलका चरणहरूअनुसार मध्यक
निकाल्न सकिन्छ :
आवश्यक भएको Cell मा क्लिक गर्नुहोस् ।
• त्यसपछि बराबर चिह्न ( = ) टाइप गर्नहोस् ।
अब AVERAGE टाइप गर्नुहोस् । त्यसपछि सानो कोष्ठ सुरु गरी तथ्याङ्क भएका Cell हरू Select गर्नुहोस् र कोष्ठ बन्द गर्नुहोस् । (यसको सट्टा Formulas Bar मा गएर More Functions भित्र गई Statistical मा जानुहोस् । त्यसपछि AVERAGE मा क्लिक गर्नुहोस्)
अब Enter Key थिच्नुहोस् । छनोट गरिएको तथ्याङ्कको मध्यक देखिन्छ ।
(ग) Microsoft Excel मा मध्यिका (Median) निकाल्ने तरिका
मध्यिका (Median) भनेको परिमाणका आधारमा
क्रममा मिलाएको तथ्याङ्कलाई ठिक दुई भागमा
विभाजन गर्ने तथ्य हो। त्यस्तै Microsoft
Excel मा तथ्याङ्कलाई प्रविष्ट गरेपछि तलका
चरणहरू अनुसार मध्यिका निकाल्न सकिन्छ ।
आवश्यक भएको Cell मा क्लिक गर्नुहोस् ।
• त्यसपछि बराबर चिह्न ( = ) टाइप गर्नहोस् ।
अब MEDIAN टाइप गर्नुहोस् । त्यसपछि
सानो कोष्ठ सुरु गरी तथ्याङ्क भएका
Cell हरू Select गर्नुहोस् र कोष्ठ बन्द गर्नुहोस्। (यसको सट्टा Formulas Bar मा गएर More Functions भित्र गई Statistical मा जानुहोस् । त्यसपछि MEDIAN मा क्लिक गर्नुहोस् ।) अब Enter Key थिच्नुहोस् । छनोट गरिएको तथ्याङ्कको मध्यिका देखिन्छ ।
(घ) Microsoft Excel मा रित ( Mode) निकाल्ने तरिका
रित ( Mode) भनेको तथ्याङ्कभित्र सबैभन्दा
बढी दोहोरिएको वा सबैभन्दा बढी बारम्बारता
(Frequency) भएको तथ्य (Value) हो ।
रितलाई बहुलक पनि भनिन्छ । रित गणनाका
लागि बारम्बारता तालिका बनाएर सबैभन्दा बढी
बारम्बारता भएको तथ्य (Value) लाई छनोट
गर्नुपर्छ । Microsoft Excel मा तथ्याङ्कलाई
प्रविष्ट (Entry) गरेपछि तलका चरणहरू अनुसार
रित निकाल्न सकिनछ।
आवश्यक भएको Cell मा क्लिक गर्नुहोस् ।
• त्यसपछि बराबर चिह्न ( = ) टाइप गर्नहोस् ।
अब MODE टाइप गर्नुहोस् । त्यसपछि सानो कोष्ठ सुरु गरी तथ्याङ्क भएका Cell हरू Select गर्नुहोस् र कोष्ठ बन्द गर्नुहोस् । (यसको सट्टा Formulas Bar मा गएर More Functions भित्र गई Statistical मा जानुहोस् । त्यसपछि MODE मा क्लिक गर्नुहोस् ।अब Enter Key थिच्नुहोस् । अब छनोट गरिएको तथ्याङ्कको रीत (Mode) देखिन्छ ।
(ङ) Microsoft Excel मा स्तरीय भिन्नता (Standard Deviation) निकाल्ने तरिका
तथ्याङ्कको सेटभित्र तथ्यहरू (Values ) मध्यकबाट कति टाढा वा नजिक छन् भन्ने मापन गर्ने सूचकाङ्कलाई नै स्तरीय भिन्नता (Standard Deviation) भनिन्छ ।
तलका चरणअनुसार स्तरीय भिन्नता  निकाल्न सकिन्छ :
S= स्तरीय भिन्नता (Standard Deviation)
को योगफल (Sum of ....)
आवश्यक भएको Cell मा क्लिक गर्नुहोस् ।
• त्यसपछि बराबर चिह्न ( = ) टाइप गर्नहोस् ।
अब STDEV टाइप गर्नुहोस् । त्यसपछि
सानो कोष्ठ सुरु गरी तथ्याङ्क भएका Cell
हरू Select गर्नुहोस् र कोष्ठबन्द गर्नुहोस् ।
( यसको सट्टा Formulas Bar मा गएर
More Functions Statistical मा जानुहोस् । त्यसपछि STDEV मा क्लिक गर्नुहोस्। अब Enter Key थिच्नुहोस् अब छनोट गरिएको तथ्याङ्ङ्कको स्तरीय भिन्नता
(Standard Deviation) देखिन्छ ।