कक्षा११पाठ ४ स्थानीय औपचारिक र अनौपचारिक कारोबार
स्थानीय औपचारिक र अनौपचारिक कारोबार
खरिदबिक्रगरिने कार्यलाई कारोबार भनिन्छ । समाजमा यस्ता कारोबारहरू तीन प्रकारका हुन्छन् :
(क) स्थानीय कारोबार
स्थानीय स्तरमा उत्पादन भएका वस्तु तथा सेवा त्यहीँ बिक्री गर्ने कार्यलाई स्थानीय कारोबार भनिन्छ । ऐँचोपैंचो, सरसापट, मेलापात, हारगुहार आदिबाट काम
चल्छ । परम्परागत रूपमा लुगा सिउने, फलामका भाँडा तथा औजारहरू बनाउने, मर्मत गर्ने, खेती
गर्ने, पशुपक्षीपालन तथा बिक्रीवितरण जस्ता कार्य पनि स्थानीय कारोबार हुन् । स्थानीय कारोबारले
स्थानीय आवश्यकता पूरा गर्दछ ।
(ख) अनौपचारिक कारोबार
अनौपचारिक कारोबार भन्नाले त्यस्ता कारोबारहरू पर्दछन् जसलाई कुल राष्ट्रिय उत्पादनमा गणना गरिँदैन ।यस्ता कार्य बाट राज्यलाई कर पनि पनि प्राप्त
हुँदैन । सामान्यतया यस्ता कारोबारलाई राज्यले वैध कारोबार मान्दैन तर पनि यस्ता
कारोबारहरू समाजमा लुकीचोरी हुने गर्दछन् ।
समाजमा ढुकुटी, जुवातास जस्ता अवैध खेलमा पनि ठुलो लेनदेन हुन्छ । गाउँका साहुमहाजनहरूले
चर्को व्याजदरमा गाउँका सिधासाधा जनतालाई ऋण लगानी गर्ने कार्य पनि गर्दछन् । घुसखोरी,
अवैध यौनधन्दा, मानव तथा मानव अङ्ग बेचबिखन, लागुऔषध कारोबार, चोरी निकासी, अवैध रूपमा
वैदेशिक रोजगारमा पठाउने धन्दा आदि अनौपचारिक कारोबारका उदाहरण हुन् ।
घरमा गरिने कतिपय कामहरू वैध हुँदाहुँदै पनि पनि राष्ट्रिय उत्पादनमा गणना गरिएको हुँदैन । व्यक्ति
भने व्यस्त रहन्छ तर त्यसलाई रोजगारीमा गणना गरिएको हुँदैन । गृहिणी महिलाहरूको काम, बालबच्चा
(ग) औपचारिक कारोबार
कुल राष्ट्रिय उत्पादनमा गणना हुने जति पनि कारोबारहरू हुन्छन् । ती सबै औपचारिक कारोबार
हुन् । यस्ता कारोबारहरू देशको कानुनबमोजिम दर्ता भएर सञ्चालन हुन्छन् । यिनीहरूले राज्यलाई कुनै
न कुनै रूपमा कानुनबमोजिम कर बुझाएका हुन्छन् । कृषि, पशुपक्षीपालन, मत्स्यपालन, घरेलु तथा
सिपमूलक व्यवसाय, साना व्यवसाय, खुद्रा पसलहरू, ठुला ठुला व्यापार, व्यवसाय, उद्योग आदिलाई
औपचारिक कारोबारमा गणना गरिएको हुन्छ ।
स्थानीय कारोबार
स्थानीय आवश्यकता पूरा गर्न
मदत पुग्छ ।
स्थानीय वस्तु तथा सेवाले बजार
पाउँछ र त्यसको उपयोग हुन्छ ।
राष्ट्रिय उत्पादनमा योगदान दिन्छ ।
सरल र सस्तो कारोबार हुन्छ ।
घरेलु तथा सिपमूलक व्यवसायलाई
प्रोत्साहन दिन्छ ।
औपचारिक कारोबारलाई आधार
प्रदान गर्दछ ।
अनौपचारिक कारोबार
कहिलेकाहीं अनौपचारिक कारोबारबाट
स्थानीय आवश्यकता पूरा भएता पनि
कानुनविपरीत हुने हुनाले जोखिमयुक्त
हुन्छ ।
सस्तोमा वस्तु खरिद गर्न पाइए पनि
उपभोक्ताहरू ठगिने सम्भावना उच्च
हुन्छ ।
राष्ट्रिय आयमा कुनै योगदान दिँदैन । उल्टै
औपचारिक कारोबारलाई क्षति पत्याउँछ ।
| समाजमा विकृति, विसङ्गति, हिंसा, द्वन्द्व,
शोषण, अन्याय, अत्याचार, ठगी, दुर्व्यसन
जस्ता नकारात्मक कुरालाई प्रोत्साहन गर्ने
सम्भावना रहन्छ ।
औपचारिक कारोबार
राष्ट्रिय आम्दानीमा वृद्धि गर्दछ ।
कानुनबमोजिम कारोबार हुने
भएकाले यसका नकारात्मक प्रभाव
कम हुन्छ ।
राजस्वमा वृद्धि हुन्छ ।
उपभोक्ता वा सरोकारवालाहरू
ठगिन पाउँदैनन् । यदि ठगिएमा
कानुनी उपचार र क्षतिपूर्ति पाउँछन् ।
यसले देशको अर्थतन्त्र बलियो
बनाउँछ ।
Comments
Post a Comment