कक्षा११पाठ ४ स्थानीय औपचारिक र अनौपचारिक कारोबार

 कक्षा११पाठ ४

 स्थानीय औपचारिक र अनौपचारिक  कारोबार

खरिदबिक्रगरिने कार्यलाई कारोबार भनिन्छ । समाजमा यस्ता कारोबारहरू तीन प्रकारका हुन्छन् :

(क) स्थानीय कारोबार

स्थानीय स्तरमा उत्पादन भएका वस्तु तथा सेवा त्यहीँ बिक्री गर्ने कार्यलाई स्थानीय कारोबार भनिन्छ । ऐँचोपैंचो, सरसापट, मेलापात, हारगुहार आदिबाट काम

चल्छ । परम्परागत रूपमा लुगा सिउने, फलामका भाँडा तथा औजारहरू बनाउने, मर्मत गर्ने, खेती

गर्ने, पशुपक्षीपालन तथा बिक्रीवितरण जस्ता कार्य पनि स्थानीय कारोबार हुन् । स्थानीय कारोबारले

स्थानीय आवश्यकता पूरा गर्दछ ।

(ख) अनौपचारिक कारोबार

अनौपचारिक कारोबार भन्नाले त्यस्ता कारोबारहरू पर्दछन् जसलाई कुल राष्ट्रिय उत्पादनमा गणना गरिँदैन ।यस्ता कार्य बाट राज्यलाई कर पनि पनि प्राप्त

हुँदैन । सामान्यतया यस्ता कारोबारलाई राज्यले वैध कारोबार मान्दैन तर पनि यस्ता

कारोबारहरू समाजमा लुकीचोरी हुने गर्दछन् ।

समाजमा ढुकुटी, जुवातास जस्ता अवैध खेलमा पनि ठुलो लेनदेन हुन्छ । गाउँका साहुमहाजनहरूले

चर्को व्याजदरमा गाउँका सिधासाधा जनतालाई ऋण लगानी गर्ने कार्य पनि गर्दछन् । घुसखोरी,

अवैध यौनधन्दा, मानव तथा मानव अङ्ग बेचबिखन, लागुऔषध कारोबार, चोरी निकासी, अवैध रूपमा

वैदेशिक रोजगारमा पठाउने धन्दा आदि अनौपचारिक कारोबारका उदाहरण हुन् ।

घरमा गरिने कतिपय कामहरू वैध हुँदाहुँदै पनि पनि राष्ट्रिय उत्पादनमा गणना गरिएको हुँदैन । व्यक्ति

भने व्यस्त रहन्छ तर त्यसलाई रोजगारीमा गणना गरिएको हुँदैन । गृहिणी महिलाहरूको काम, बालबच्चा

(ग) औपचारिक कारोबार

कुल राष्ट्रिय उत्पादनमा गणना हुने जति पनि कारोबारहरू हुन्छन् । ती सबै औपचारिक कारोबार

हुन् । यस्ता कारोबारहरू देशको कानुनबमोजिम दर्ता भएर सञ्चालन हुन्छन् । यिनीहरूले राज्यलाई कुनै

न कुनै रूपमा कानुनबमोजिम कर बुझाएका हुन्छन् । कृषि, पशुपक्षीपालन, मत्स्यपालन, घरेलु तथा

सिपमूलक व्यवसाय, साना व्यवसाय, खुद्रा पसलहरू, ठुला ठुला व्यापार, व्यवसाय, उद्योग आदिलाई

औपचारिक कारोबारमा गणना गरिएको हुन्छ ।

स्थानीय कारोबार

स्थानीय आवश्यकता पूरा गर्न

मदत पुग्छ ।

स्थानीय वस्तु तथा सेवाले बजार

पाउँछ र त्यसको उपयोग हुन्छ ।

राष्ट्रिय उत्पादनमा योगदान दिन्छ ।

सरल र सस्तो कारोबार हुन्छ ।

घरेलु तथा सिपमूलक व्यवसायलाई

प्रोत्साहन दिन्छ ।

औपचारिक कारोबारलाई आधार

प्रदान गर्दछ ।

अनौपचारिक कारोबार

कहिलेकाहीं अनौपचारिक कारोबारबाट

स्थानीय आवश्यकता पूरा भएता पनि

कानुनविपरीत हुने हुनाले जोखिमयुक्त

हुन्छ ।

सस्तोमा वस्तु खरिद गर्न पाइए पनि

उपभोक्ताहरू ठगिने सम्भावना उच्च

हुन्छ ।

राष्ट्रिय आयमा कुनै योगदान दिँदैन । उल्टै

औपचारिक कारोबारलाई क्षति पत्याउँछ ।

| समाजमा विकृति, विसङ्गति, हिंसा, द्वन्द्व,

शोषण, अन्याय, अत्याचार, ठगी, दुर्व्यसन

जस्ता नकारात्मक कुरालाई प्रोत्साहन गर्ने

सम्भावना रहन्छ ।

औपचारिक कारोबार

राष्ट्रिय आम्दानीमा वृद्धि गर्दछ ।

कानुनबमोजिम कारोबार हुने

भएकाले यसका नकारात्मक प्रभाव

कम हुन्छ ।

राजस्वमा वृद्धि हुन्छ ।

उपभोक्ता वा सरोकारवालाहरू

ठगिन पाउँदैनन् । यदि ठगिएमा

कानुनी उपचार र क्षतिपूर्ति पाउँछन् ।

यसले देशको अर्थतन्त्र बलियो

बनाउँछ ।