एकाइ ७ पाठ २ कक्षा१२ १. लिङ्ग र लैङ्गिकता लिङ्ग (Sex):

 एकाइ ७ पाठ २ कक्षा१२

१. लिङ्ग र लैङ्गिकता

लिङ्ग (Sex):

जैविक आधारमा पुरुष र महिलाको पहिचान।

जन्मजात अंग, हर्मोन, र गुणसूत्रको आधारमा निर्धारण गरिन्छ।

यो प्राकृतिक हो र परिवर्तन गर्न सकिंदैन।

लैङ्गिकता (Gender):

सामाजिक, सांस्कृतिक, र व्यवहारजन्य आधारमा पुरुष, महिला, वा अन्य लैङ्गिक पहिचान।

यो समय र समाज अनुसार परिवर्तनशील हुन्छ।

२. महिला, पुरुष, लैङ्गिक अल्पसंख्यक र सामाजिक लैङ्गिकता

सामाजिक लैङ्गिकता (Gender Roles) भन्नाले महिलालाई कोमल, पुरुषलाई बलियो, र लैङ्गिक अल्पसंख्यकलाई पन्छाउने संस्कारले बनाएको भूमिका र अपेक्षालाई जनाउँछ।

महिलाहरूलाई घरायसी काममा सीमित राख्ने, पुरुषलाई आर्थिक उत्तरदायित्व दिने, र अल्पसंख्यकलाई अस्वीकार गर्ने प्रवृत्तिहरू समाजमा देखिन्छ।

३. लैङ्गिक सवालको अवधारणा

लैङ्गिक सवालले समाजमा लैङ्गिक असमानताका कारण उत्पन्न समस्याहरूको अध्ययन र समाधानमा जोड दिन्छ।

यसले अधिकार, समानता, न्याय, र अवसरको पहुँच सुनिश्चित गर्न महिलासँगै पुरुष र लैङ्गिक अल्पसंख्यकलाई पनि समेट्नुपर्ने कुरा उठान गर्छ।

४. बेइजिङ घोषणापत्रले निर्धारण गरेका महिला सरोकारका क्षेत्रहरू

1995 मा भएको बेइजिङ विश्व महिला सम्मेलनले १२ प्रमुख क्षेत्र पहिचान गर्‍यो:

1. गरिबीको सामना

2. शिक्षा र प्रशिक्षण

3. स्वास्थ्य

4. हिंसाविरुद्ध

5. सशस्त्र द्वन्द्वमा महिलाको भूमिका

6. आर्थिक सशक्तीकरण

7. निर्णय प्रक्रियामा सहभागिता

8. अधिकार र कानुनी सुरक्षा

9. सञ्चार र मिडिया

10. वातावरण संरक्षण

11. बालिकाको अधिकार

12. मानव अधिकार

५. LGBTIQ का बारेमा छोटो परिचय

LGBTIQ: Lesbian, Gay, Bisexual, Transgender, Intersex, Queer/Questioning 

यसले लैङ्गिक अल्पसंख्यक समूहहरूको पहिचान, यौनिक झुकाव, र अधिकारको वकालत गर्छ।

समाजमा समलैङ्गिकता, द्विलैङ्गिकता, र तेस्रोलिंगीको पहिचानलाई स्वीकृति दिलाउन र उनीहरूको अधिकारको सुरक्षा गर्न यो आन्दोलन सक्रिय छ।

मुख्य मुद्दाहरू: भेदभावको अन्त्य, समान विवाह अधिकार, शिक्षा र स्वास्थ्यमा पहुँच, र सांस्कृतिक स्वीकृति लाइ जोड दिन्छ।

LGBTIQ समूहका विभिन्न पहिचान र विशेषताहरू यसप्रकार छन्:

1. Lesbian (लेस्बियन):

महिलाको यौनिक र भावनात्मक आकर्षण अन्य महिलाप्रति हुन्छ।

उनीहरू आफ्नो यौनिक पहिचानलाई समाजमा समान रूपमा स्वीकार गर्न चाहन्छन्।

2. Gay (गे):

पुरुषको यौनिक र भावनात्मक आकर्षण अन्य पुरुषप्रति हुन्छ।

3. Bisexual (बाइसेक्सुअल):

व्यक्ति दुबै लिङ्ग (पुरुष र महिला) प्रति यौनिक वा भावनात्मक रूपमा आकर्षित हुन सक्छ।

उनीहरूको आकर्षण स्थिर वा परिस्थिति अनुसार परिवर्तनशील हुन सक्छ।

4. Transgender (ट्रान्सजेन्डर):

व्यक्ति आफ्नो जन्मजात लिङ्गसँग मेल नखाने पहिचान राख्छ।

ट्रान्सजेन्डर पुरुष (महिलाबाट पुरुषमा पहिचान परिवर्तन गर्ने) र ट्रान्सजेन्डर महिला (पुरुषबाट महिलामा पहिचान परिवर्तन गर्ने) हुन सक्छन्।

केहीले शारीरिक रूपान्तरण (सर्जरी वा हर्मोन थेरापी) गर्न सक्छन्, भने केहीले नगर्न पनि सक्छन्।

5. Intersex (इन्टरसेक्स):

जन्मजात जैविक विशेषता (लिङ्ग अंग, हर्मोन, गुणसूत्र) पुरुष वा महिलाको सामान्य वर्गमा पूर्ण रूपमा नपर्ने हुन्छ।

केही इन्टरसेक्स व्यक्तिहरूलाई जन्मपछि सर्जरी गरिन्छ, तर यसलाई मानव अधिकारको उल्लङ्घन मानिन्छ।

6. Queer/Questioning (क्वियर/क्वेस्चनिङ):

Queer: लैङ्गिकता र यौनिकता सम्बन्धमा परम्परागत श्रेणीभित्र नपर्ने व्यक्ति।

Questioning: आफ्नो यौनिक झुकाव र लैङ्गिक पहिचानप्रति अनिश्चित व्यक्तिहरू।

यो खुला पहिचानको प्रतीक हो, जसले कुनै निश्चित परिभाषामा आफूलाई सीमित गर्न चाहँदैन।