कक्षा १२ एकाइ ४ पाठ ४ दैनक जीवनमा दर्शनको उपयोगिता

 कक्षा १२ एकाइ ४ पाठ ४ दैनक जीवनमा दर्शनको उपयोगिता

1. प्रश्न: दर्शन भनेको के हो?

उत्तर: जीवन र जगत तथा चेतनाको गहिरो अध्ययन गर्ने विधा दर्शन हो।

2. प्रश्न: दैनिक जीवनमा दर्शनको मुख्य उपयोगिता के हो?

उत्तर: नैतिक मूल्य र आत्मचिन्तनमार्फत निर्णयमा मार्गदर्शन गर्नु हो।

3. प्रश्न: दर्शनले मानसिक शान्ति कसरी प्रदान गर्छ?

उत्तर: आत्मज्ञान र विचारको सम्यक् विवेचनबाट मानसिक शान्ति प्रदान गर्छ।

4. प्रश्न: दर्शनले सही र गलतको भेद कसरी स्पष्ट गर्छ?

उत्तर: दर्शनले नैतिक मूल्य र तर्कको सहायताले सही र गलत  स्पष्ट गर्दछ।

5. प्रश्न: दर्शनले सामाजिक व्यवहारमा कस्तो प्रभाव पार्छ?

उत्तर: दर्शनले सामाजिक व्यवहारमा समावेशी दृष्टिकोण र सहिष्णुतालाई प्रोत्साहित गरेर प्रभाव पार्छ।

छोटो उत्तर दिनुहोस

 दर्शन बैज्ञानिक साधनको प्रयोगात्मक विद्या पनि हो, कसरी? कारण उल्लेख गर्नुहोस्

1. तर्क र विश्लेषण: दर्शनमा तर्क, तथ्य जाँच, र विश्लेषणात्मक सोच प्रयोग हुन्छ, जसरी विज्ञानमा प्रयोगशाला परीक्षण वा अवलोकन गरिन्छ।

2. परिकल्पना निर्माण: कुनै दर्शनिक सिद्धान्त अघि सार्दा प्रारम्भिक परिकल्पना बनाइन्छ, जुन विज्ञानमा ‘हाइपोथेसिस’ जस्तै हो।

3. अनुभवजन्य आधार: दर्शनिक विचारहरू व्यक्ति वा समाजका अनुभवसँग तुलना गरी मूल्याङ्कन गरिन्छ, जसले यसको प्रयोगात्मक पक्ष उजागर गर्छ।

4. परिमार्जन र परिष्करण: विज्ञानझैँ दर्शनिक सिद्धान्तहरू पनि समयानुसार, प्रमाणअनुसार, तथा तर्कअनुसार संशोधित वा परिष्कृत हुन्छन्।

5. व्यावहारिक प्रयोग: नैतिक मूल्यहरू वा जीवनदर्शनको प्रयोग दैनन्दिन व्यवहारमा गरेर तिनको प्रभाव मापन गर्न सकिन्छ।

 दर्शनले तर्क, तथ्य र अनुभवजन्य आधार अपनाउने भएकाले यसलाई बैज्ञानिक साधनको प्रयोगात्मक विद्या मान्न सकिन्छ।

 दैनिक जीवनका क्रियाकलापसँग दर्शन कसरी सम्बन्धित छन्?

1. निर्णय प्रक्रियामा मार्गदर्शन: हामी दैनिक जीवनमा जुनसुकै निर्णय लिंदा सही–गलत छुट्याउन दर्शनिक सोचको सहारा लिन्छौँ।

2. नैतिक मूल्यहरू: परिवार, समाज वा व्यवसायमा कसरी आचरण गर्ने भन्ने सवालमा दर्शनले मूल्यवान् मार्गनिर्देशन दिन्छ।

3. समस्या समाधान: जटिल परिस्थिति वा द्विविधामा तर्कसंगत सोच र आत्मचिन्तन गरेर समस्या हल गर्ने आधार दर्शनले दिन्छ।

4. जीवनको उद्देश्य खोज: कसरी बाँच्ने, जीवनको सार के हो जस्ता प्रश्नहरूलाई दर्शनिक अध्ययनबाट स्पष्टता प्राप्त हुन्छ।

5. सामाजिक सम्बन्धमा सद्भाव: सहिष्णुता, सहअस्तित्व र समानताजस्ता दर्शनिक सिद्धान्तहरू दैनिक जीवनका सम्बन्धहरूलाई मजबुत पार्छन्।

 दैनिक जीवनका प्रत्येक क्रियाकलापमा तर्क, नैतिकता, र मूल्यगत आधार दिने भएकाले दर्शन हाम्रो दैनन्दिन व्यवहारसँग प्रत्यक्ष रूपमा सम्बन्धित छ।

दैनिक जीवनमा दर्शनको उपयोगिताका केही उदाहरणहरू दिनुहोस्

1. व्यक्तिगत आत्मचिन्तन: दैनिक रूपमा ध्यान, योग, वा व्यक्तिगत मूल्यांकन गर्दा अपनाइने विचारधाराहरू दर्शनमै आधारित छन्।

2. नैतिक निर्णय: चोरी, भ्रष्टाचार वा अनैतिक कार्यहरूबाट टाढा रहन दर्शनिक नैतिक सिद्धान्तहरू सहायक हुन्छन्।

3. सकारात्मक सोच र तनाव व्यवस्थापन: दर्शनिक विचारधाराले दुःख-सुख, आशा-निराशाजस्ता भावनाहरू सन्तुलित राख्न मद्दत गर्छ।

4. मानवीय सम्बन्ध: परिवार, साथीभाइ, समुदायसँग परस्पर आदर, सहिष्णुता, र दयाको व्यवहार गर्न दर्शनले उत्प्रेरणा दिन्छ।

5. समाज सुधार: सामाजिक अन्याय, विभेद, तथा असमानताका विरुद्ध आवाज उठाउने आधार नै दर्शनिक सोच हो।

 दर्शन दैनिक जीवनका विभिन्न पक्षहरू—व्यक्तिगत सुधारदेखि सामाजिक रूपान्तरणसम्म—सबै क्षेत्रमा उपयोगी रहेको छ।

तपाईँको जीवनमा कुन दर्शनले के कस्ता प्रभावहरू पारेको छ? उल्लेख गर्नुहोस्

1. नैतिकवादी दर्शन: सही-गलत छुट्टाउन र सदाचारयुक्त व्यवहार गर्न प्रेरित गर्यो।

2. आत्मचिन्तनवादी दर्शन: आफैँभित्रका कमजोरी र क्षमताहरू खोज्न, व्यक्तित्व विकास गर्न सहयोग पुग्यो।

3. व्यावहारिक दर्शन: दैनिक जीवनका समस्याहरूको तर्कसंगत समाधान खोज्न, तथ्य र प्रमाणलाई आधार बनाउने बानी विकास गर्यो।

4. समन्वयवादी सोच: परिवार र समाजभित्रका फरक विचारधारालाई स्वीकार गर्न, सहिष्णु बन्न, र सहकार्यमा जोड दिन मदद गर्यो।

5. आशावादी दर्शन: निराशाजनक परिस्थितिमा समेत सकारात्मक दृष्टिकोण राख्न, लक्ष्यप्रति समर्पित रहन उत्प्रेरणा प्रदान गर्यो।

 दर्शनले व्यक्तिलाई नैतिक, बौद्धिक, तथा भावनात्मक रूपमा परिपक्व बनाउने भएकाले, जीवनका विभिन्न पक्षमा यसको सकारात्मक प्रभाव देखिन्छ।