एकाइ दुइ पाठ ४ लेखन कार्यमा अरुको लेख रचना प्रयोग गर्दा ध्यान दिनुपर्ने पक्ष कक्षा १२

 एकाइ दुइ पाठ ४ कक्षा १२

अति छोटो उत्तर दिनुहोस

१.बौद्धिक चोरी भनेको के हो?

बौद्धिक चोरी भन्नाले अरूको बौद्धिक सम्पत्ति जस्तै लेख, विचार, सिर्जना, अनुसन्धान, वा आविष्कारलाई बिना अनुमति आफ्नो नाममा प्रयोग गर्ने वा त्यसको श्रेय लिने कार्यलाई जनाउँछ।

२. मानिसहरूले बौद्धिक चोरी गर्नका कुनै दुई कारणहरू लेख्नुहोस्।

क. सजिलो तरिकाले प्रतिष्ठा र फाइदा लिन खोज्नु।

ख. आफ्नो सिर्जना गर्न समय र मेहनत बचाउन खोज्नु।

३. जानाजान गरिने बौद्धिक चोरीका कुनै दुई उदाहरण दिनुहोस्।

1. कसैको लेख/अनुसन्धानलाई आफ्नो नाममा प्रकाशित गर्नु।

2. इन्टरनेटबाट सामग्री लिएर बिना स्रोत उल्लेख आफ्नो कार्यमा समावेश गर्नु।

छोटो उत्तर दिनुहोस

बौद्धिक चोरिमा कस्तो सजायको व्यावस्था गरियको छ उल्लेख गर्नुहोस 

उत्तर:

नेपालको संविधानको धारा २५ मा बौद्धिक सम्पत्ति लगायत अन्य सम्पत्ति आर्जन गर्ने, उपभोग गर्ने, बेचबिखन गर्ने तथा व्यावसायिक लाभ प्राप्त गर्ने अधिकारको व्यवस्था गरिएको छ। यसै अन्तर्गत प्रतिलिपि अधिकार ऐन, २०५९ ले किताब, पत्रिका, लेख, अनुसन्धान, नाटक, गीत, संगीत, श्रव्य दृश्य रचना, आर्किटेक्चरल डिजाइन, चित्रकला, पेन्टिङ, मूर्तिकला, कक्षकम, फोटोग्राफिक रचना, वैज्ञानिक लेख रचना, कम्प्युटर प्रोग्राम लगायत सिर्जनाहरूलाई रचना भनेर परिभाषित गरेको छ। यस ऐनको दफा २७ अनुसार कुनै रचनाको अनधिकृत प्रयोग गर्ने व्यक्तिलाई दोषी प्रमाणित भएमा कुसूरको प्रकृति अनुसार १०,००० देखि १,००,००० रूपैयाँसम्म जरिवाना वा छ महिनासम्म कैद, वा दुवै सजायको व्यवस्था गरिएको छ। यस्तै गरी, रचनाको पुनःप्रकाशन, पुनःसदन वा वितरण गरेमा पनि २०,००० देखि २,००,००० रूपैयाँसम्म जरिवाना वा एक वर्षसम्म कैद, वा दुवै सजायको व्यवस्था छ। यस्ता रचनाहरूलाई अनधिकृत रूपमा पुस्तकालयमा राख्न, पुनःप्रयोग गर्न, वा सार्वजनिक रूपमा वितरण गर्न नपाइने व्यवस्था गरिएको छ। यसका अतिरिक्त, बौद्धिक सम्पत्तिको अनधिकृत प्रयोगले सिर्जनाकारलाई पुर्‍याएको क्षतिपूर्तिसहित क्षतिपूर्ति दाबी गर्ने अधिकारको पनि व्यवस्था छ।

.  बौद्धिक चोरी एक अपराध हो। यस भनाइलाई ५ बुँदामा व्याख्या गर्नुहोस्:

उत्तर:

१.अन्य व्यक्तिको अधिकारमाथि अतिक्रमण:

बौद्धिक चोरी गर्दा अरूको विचार, सिर्जना, वा अनुसन्धानको स्वामित्व बिना अनुमति उपयोग गरिन्छ, जसले उनीहरूको अधिकारमाथि अतिक्रमण गर्छ।

२.अनैतिक कार्य:

अरूको श्रम र सिर्जनालाई आफ्नो नाममा उपयोग गर्नु नैतिक रूपमा गलत हो। यसले समाजमा इमानदारी र पारदर्शिताको ह्रास गराउँछ।

३.कानुनी परिणाम:

बौद्धिक चोरी कानुनी रूपमा अपराध हो। यस्तो कार्यको परिणामस्वरूप दोषी व्यक्तिलाई जरिवाना, क्षतिपूर्ति, वा जेल सजाय हुन सक्छ।

४.सृजनात्मकता र प्रतिस्पर्धामा अवरोध:

बौद्धिक चोरीले सिर्जनशील र मेहनती व्यक्तिहरूलाई निरुत्साहित गर्छ। यसले सृजनात्मकता र नवप्रवर्तनको गतिमा प्रतिकूल प्रभाव पार्छ।

५.व्यक्तिगत प्रतिष्ठामा ह्रास:

बौद्धिक चोरीको आरोप लागेमा व्यक्तिको व्यक्तिगत र पेशागत प्रतिष्ठा गुम्न सक्छ। यस्तो दागले भविष्यमा अवसरहरू गुम्ने सम्भावना रहन्छ।

यसकारण, बौद्धिक चोरी केवल व्यक्तिगत मात्र नभई सामाजिक र कानुनी समस्या पनि हो, जसलाई रोक्न सजगता र इमानदारी आवश्यक छ।

. बौद्धिक चोरीबाट बच्ने कुनै पाँच उपायहरू उल्लेख गर्नुहोस्।

उत्तर:

1. स्रोत र लेखकलाई श्रेय दिने:

कुनै पनि सामग्री प्रयोग गर्दा मूल लेखकको नाम र स्रोत खुलाउन आवश्यक छ। यसले चोरीको जोखिम कम गर्छ।

2. प्लेजरिज्म जाँच गर्ने उपकरणको प्रयोग गर्ने:

आफ्नै सामग्रीलाई प्लेजरिज्म जाँच उपकरणबाट परीक्षण गरेर अरूको सामग्री नदोहोर्‍याइएको सुनिश्चित गर्नुपर्छ।

3. आफ्नो विचार र सिर्जनालाई प्राथमिकता दिने:

अरूको सामग्री प्रयोग गर्नुभन्दा आफ्नै विचार र सिर्जना विकास गर्न आवश्यक छ। यसले सिर्जनशीलता बढाउँछ।

4. कानुनी र नीतिगत जानकारी राख्ने:

बौद्धिक सम्पत्तिका कानुनी नियम र नीतिहरूको जानकारी राखेर तिनको पालना गर्नुपर्छ।

5. उद्धरण र सन्दर्भ दिन सिक्ने:

अरूको सामग्री प्रयोग गर्दा सही तरिकाले उद्धरण र सन्दर्भ दिनु महत्त्वपूर्ण छ। यसले इमानदारीलाई बढावा दिन्छ।

यी उपायहरूको अनुसरणले बौद्धिक चोरीको सम्भावना घटाउँछ र इमानदार अभ्यासलाई प्रोत्साहन गर्छ।

तपाईंले दिएको सामग्रीलाई यहाँ पूर्ण रूपमा टाइप गरी प्रस्तुत गर्दछु:

.अरूको लेख रचनाको प्रयोग गर्दा के कस्ता कुराहरुमा ध्यान दिनु पर्छ उल्लेख गर्नुहोस

उपयुक्त तरिकाले स्रोत उल्लेख गर्ने:

अरूको बौद्धिक सम्पत्ति हामीले प्रयोग नै गर्न नपाउने होइन। जुन लेख, किताब, इन्टरनेट वा लेखक, प्रकाशकबाट आफूले सूचना वा तथ्यांक लिएको हो त्यसको स्रोत उल्लेख गरियो भने त्यसलाई बौद्धिक चोरी मानिंदैन। त्यसैले उपयुक्त तरिकाले स्रोत उल्लेख गर्नु पर्छ।पुनःशब्द प्रयोग गर्ने:

आफ्नो तयार गरेको प्रस्तुति, प्रतिवेदन वा लेख आफूले गुरु वा अन्य जानकारीमूलक ऐतिहासिक तथ्य जस्तै सामग्रीलाई समायोजन गरी सत्यताको आधारमा तयार पार्नु जरुरी छ। यसले बौद्धिक चोरीको सम्भावना कम हुन्छ।

 उद्धरण दिने:

कुनै सामग्रीको स्रोतलाई प्रमाणित गर्न उद्धरण दिनुपर्छ। जस्तै: “...” प्रयोग गर्दा सो स्रोतको आधारमा स्पष्ट रूपमा खुलाउनुपर्छ। यसले बौद्धिक चोरी नहुन मद्दत गर्छ।पुनर्लेखन गर्ने:

अरूको भनाइ वा तथ्यलाई आफ्नो शब्दमा पुनर्लेखन गर्दा पनि सही रूपमा उद्धरण दिनु आवश्यक छ। यसले बौद्धिक चोरीको सम्भावना हटाउँछ।

उपयुक्त उद्धरण ढाँचा प्रयोग गर्ने:

विषयअनुसार फरक फरक उद्धरण ढाँचाको प्रयोग गर्नुपर्छ। भाषाविद्का लागि MLA, वैज्ञानिक वा सामाजिक अध्ययनका लागि APA, Chicago, IEEE आदिको प्रयोग गरिन्छ।

APA र MLA उद्धरण ढाँचाका उदाहरण:

APA उद्धरण ढाँचा:

Lewis, T.T. and Shakya, D.R. (1988). Contributions to the history of Nepal: Eastern Newar diaspora settlements. CNAS Journal, 15(1), 25-65.

MLA उद्धरण ढाँचा:

Kim, Kee Han. Development of an Improved Methodology for Analyzing Existing Single-Family Residential Energy Use. 2014. Texas A & M U, PhD. ProQuest,

निष्कर्ष:

यस्ता विधिहरूको पालना गरेर अरूको बौद्धिक सम्पत्तिको प्रयोग गर्दा बौद्धिक चोरीबाट बच्न सकिन्छ।