कक्षा १२ एकाइ ११ पाठ ५ शिक्षा र रोजगार
1. प्रश्न: साधारण शिक्षा भनेको के हो?
उत्तर: व्यक्तिले आफ्नो जीवनका लागि प्राप्त गर्ने आधारभूत शिक्षा, जसले साधारण जीवन जिउन आधार दिन्छ तर विशिष्ट सीप प्रदान गर्दैन।
2. प्रश्न: प्राविधिक शिक्षा के हो?
उत्तर: कुनै प्रविधिसँग सम्बन्धित व्यावसायिक ज्ञान, जसले व्यक्तिलाई विशिष्ट सीप र दक्षता प्रदान गर्छ।
3. प्रश्न: नेपालमा रोजगार क्षेत्रको मुख्य समस्या के हो?
उत्तर: श्रम बजारमा रोजगारीका अवसरहरूको अभाव र उपलब्ध रोजगारीका लागि आवश्यक सीप तथा दक्षता भएका जनशक्तिको कमी।
4. प्रश्न: बौद्धिक पलायन रोक्न के गर्न सकिन्छ?
उत्तर: देशमा गुणस्तरीय रोजगारीका अवसरहरू सिर्जना गर्ने, प्राविधिक तथा व्यावसायिक शिक्षामा जोड दिने, र लगानीमैत्री वातावरण बनाउने।
5. प्रश्न: नेपालले वैदेशिक जनशक्ति किन आयात गर्नु परेको हो?
उत्तर: देशमा प्राविधिक, व्यावहारिक तथा प्रयोगात्मक ज्ञान भएका दक्ष जनशक्तिको अभावका कारण।
6. प्रश्न: नेपालमा बेरोजगारीका प्रमुख कारणहरू के हुन्?
उत्तर: श्रमशक्तिसँग उपलब्ध सीप र दक्षता अनुसारको अवसरको अभाव, उच्च जनसंख्या वृद्धि दर, र प्राविधिक तथा व्यावहारिक ज्ञानको कमी।
7. प्रश्न: बेरोजगारी समस्या समाधान गर्न के गर्न सकिन्छ?
उत्तर: गुणस्तरीय प्राविधिक तथा व्यावसायिक शिक्षा प्रदान गर्ने, कृषिको आधुनिकीकरण गर्ने, र तीव्र औद्योगीकरणमा जोड दिने।
8. प्रश्न: शिक्षाले देशको अर्थतन्त्रलाई कसरी सबल बनाउँछ?
उत्तर: शिक्षित व्यक्तिहरूले आफैं रोजगारी सिर्जना गर्न सक्छन् र दक्ष जनशक्ति भएकाले स्वदेशी तथा वैदेशिक रोजगारी प्राप्त गर्न सक्छन्, जसले अर्थतन्त्रलाई सबल बनाउँछ।
9. प्रश्न: सामाजिक विकासमा शिक्षाको भूमिका के हो?उत्तर: शिक्षाले व्यक्तिलाई ज्ञान, सीप, र प्रविधि प्रदान गरी सामाजिक मूल्य, नैतिकता, र परम्पराको संरक्षणमा मद्दत गर्छ।
१०. साधारण शिक्षा र प्राविधिक शिक्षाविचको एक फरक लेख्नुहोस्।
साधारण शिक्षा व्यक्तिलाई सामान्य ज्ञान प्रदान गर्छ भने प्राविधिक शिक्षा व्यावसायिक सीप र दक्षता विकासमा केन्द्रित हुन्छ।
११. नेपालमा रोजगार क्षेत्रको मुख्य समस्या के हो?
नेपालमा रोजगार क्षेत्रको मुख्य समस्या रोजगारीका सीमित अवसर, दक्ष जनशक्तिको अभाव, औद्योगीकरणको कमी, र श्रम बजारमा असन्तुलन हुन्।१२. नेपालले किन वैदेशिक जनशक्ति आयात गर्न परेको हो?
नेपालमा दक्ष तथा प्राविधिक जनशक्तिको अभाव, अत्याधुनिक प्रविधिको कमी, र विशेष सीप भएका कामदारहरूको अभावका कारण विदेशबाट जनशक्ति ल्याउनुपर्ने हुन्छ।
छोटो उत्तर दिनुहोस
प्रश्न ४: बौद्धिक पलायन रोक्न के के गर्न सकिन्छ? उपायहरू लेख्नुहोस्।
बौद्धिक पलायन भन्नाले उच्च शिक्षित, दक्ष तथा सीपयुक्त व्यक्तिहरू अन्य देशमा रोजगारी वा राम्रो अवसर खोज्दै जाने प्रक्रियालाई बुझाउँछ। नेपालमा शिक्षित तथा दक्ष जनशक्ति विदेशिने प्रवृत्ति निकै बढ्दो छ, जसले देशको समग्र विकासलाई असर गरिरहेको छ।
बौद्धिक पलायन रोक्न अपनाउन सकिने उपायहरू:
1. स्वदेशमै आकर्षक रोजगारीका अवसर सिर्जना गर्ने:
शिक्षित र दक्ष जनशक्तिलाई स्वदेशमै काम गर्ने अवसर दिनुपर्ने हुन्छ। सरकारी तथा निजी क्षेत्रले गुणस्तरीय रोजगार सिर्जना गर्न पहल गर्नुपर्छ।
2. प्राविधिक तथा व्यावसायिक शिक्षामा जोड दिने:
शिक्षालाई व्यवहारिक तथा रोजगारमूलक बनाउन प्राविधिक र व्यावसायिक शिक्षालाई प्राथमिकता दिनुपर्छ।
3. अनुसन्धान तथा नवप्रवर्तनमा लगानी गर्ने:
उच्च शिक्षित तथा दक्ष जनशक्ति आकर्षित गर्न अनुसन्धान तथा नवप्रवर्तनका क्षेत्रमा लगानी बढाउनु आवश्यक छ।
4. दक्ष जनशक्तिलाई उचित पारिश्रमिक तथा सुविधा दिने:
विदेशमा आकर्षक तलब तथा सुविधा पाइने भएकाले स्वदेशमै प्रतिस्पर्धी पारिश्रमिक तथा सुविधाहरू उपलब्ध गराउनुपर्छ।
5. लगानीमैत्री वातावरण तयार गर्ने:
दक्ष जनशक्ति तथा युवा उद्यमीहरूले स्वदेशमै व्यवसाय तथा लगानी गर्न सक्ने वातावरण बनाउनु आवश्यक छ।
बौद्धिक पलायन रोक्न सरकारले दीर्घकालीन योजना ल्याई युवाहरूलाई स्वदेशमै आकर्षित गर्ने नीतिहरू लागू गर्नुपर्छ। दक्ष जनशक्तिलाई उचित अवसर र सम्मान प्रदान गर्न सके मात्र बौद्धिक पलायन न्यूनीकरण गर्न सकिन्छ।प्रश्न ५: बेरोजगारी समस्याका कुनै पाँच कारणहरू उल्लेख गर्नुहोस्।
नेपालमा बेरोजगारीको समस्या गम्भीर बन्दै गएको छ। शिक्षित युवाहरू समेत रोजगार नपाएर विदेशिन बाध्य छन्। बेरोजगारी समस्याका प्रमुख कारणहरू निम्नानुसार छन्:
1. जनसंख्या वृद्धिको उच्च दर:
नेपालमा जनसंख्या तीव्र गतिमा वृद्धि भइरहेको छ, जसले श्रम बजारमा रोजगारको मागभन्दा आपूर्ति बढाएको छ।
2. औद्योगीकरणको अभाव:
नेपालमा उद्योग तथा उत्पादनशील क्षेत्रहरूको कमीले गर्दा रोजगारीका अवसरहरू सीमित छन्।
3. शिक्षाको गुणस्तर तथा व्यावहारिक सीपको कमी:
शिक्षाले व्यवहारिक ज्ञान तथा रोजगारीका लागि आवश्यक सीप प्रदान गर्न सकेको छैन। धेरै शिक्षित युवाहरू बेरोजगार बस्नुपरेको छ।
4. सरकारी नीति तथा योजनाको कमजोरी:
सरकारको प्रभावकारी रोजगारी नीति तथा योजनाको अभावले बेरोजगारी दर उच्च रहेको छ।
5. सीमित रोजगार अवसरहरू:
नेपालमा नयाँ रोजगारीका अवसरहरू सिर्जना हुन नसक्दा बेरोजगारी समस्या झनै बढिरहेको छ।बेरोजगारी नेपालमा सबैभन्दा गम्भीर समस्यामध्ये एक हो। यदि औद्योगीकरण, आधुनिक कृषि, प्राविधिक शिक्षा, र रोजगारीमूलक नीति अवलम्बन गर्न सकिएन भने बेरोजगारी झन् बढ्नेछ।
प्रश्न ६: नेपालमा बेरोजगारी समस्या समाधान गर्न के के उपायहरू गर्न सकिएला? कुनै पाँच उपायहरू लेख्नुहोस्।
नेपालमा बेरोजगारी समस्या समाधान गर्न दीर्घकालीन नीति तथा योजनाहरू आवश्यक छन्। निम्न उपायहरू अपनाउन सकिन्छ:
1. स्वदेशी उद्योग तथा व्यवसायको प्रवर्द्धन:
स्वदेशमै उद्योग, व्यापार, कृषि तथा पर्यटन क्षेत्रको विकास गरी रोजगारी सिर्जना गर्नुपर्छ।
2. प्राविधिक तथा व्यावसायिक शिक्षामा जोड:
शिक्षालाई व्यवहारिक बनाउन प्राविधिक तथा व्यावसायिक शिक्षा अनिवार्य गरिनुपर्छ, जसले दक्ष जनशक्ति उत्पादन गर्छ।
3. कृषिको आधुनिकीकरण:
कृषिलाई परम्परागत पेशाबाट आधुनिक तथा व्यावसायिक क्षेत्रमा रूपान्तरण गरी युवाहरूलाई यसमा आकर्षित गर्नुपर्छ।
4. युवा उद्यमशीलता तथा स्वरोजगार प्रवर्द्धन:
सरकारले युवाहरूलाई उद्यमशीलता तथा स्वरोजगारका लागि आवश्यक आर्थिक तथा प्राविधिक सहयोग उपलब्ध गराउनु पर्छ।
5. वैदेशिक रोजगारीबाट प्राप्त पूँजीलाई उत्पादनशील क्षेत्रमा लगानी:
विदेशबाट आएका रेमिट्यान्सलाई उत्पादनशील क्षेत्रमा लगानी गरी देशमै रोजगारी सिर्जना गर्नुपर्छ।
यदि नेपालले बेरोजगारी समस्या समाधान गर्न तीव्र गतिमा काम गरेन भने युवाहरू अझै विदेशिन बाध्य हुनेछन्। सरकारले स्वदेशमै गुणस्तरीय रोजगारी सिर्जना गर्ने नीति ल्याएर युवाहरूलाई आत्मनिर्भर बनाउन आवश्यक छ।
शिक्षा र रोजगार सम्वन्धमा एक वक्तित्वको नमुना तयार गर्नुहोस
शिक्षा र रोजगार सम्बन्धी वक्तव्य
माननीय प्रमुख अतिथि, सम्माननीय शिक्षकवृन्द, तथा यहाँ उपस्थित सम्पूर्ण महानुभावहरू,
नमस्कार!
आज म यहाँ "शिक्षा र रोजगार" विषयमा केही विचारहरू प्रस्तुत गर्न चाहन्छु। शिक्षा र रोजगार आपसमा गहिरो सम्बन्ध राख्ने दुई महत्त्वपूर्ण पक्षहरू हुन्। शिक्षा व्यक्ति, समाज, र राष्ट्रको समग्र विकासको आधारशिला हो, भने रोजगार मानिसको आत्मनिर्भरताको मुख्य स्रोत हो।
शिक्षाको महत्त्व
शिक्षा केवल प्रमाणपत्र प्राप्त गर्ने साधन मात्र होइन, यो व्यक्तिको सोच, सीप, तथा चारित्रिक विकासको महत्वपूर्ण माध्यम हो। एक उत्कृष्ट शिक्षा प्रणालीले राष्ट्रका नागरिकलाई ज्ञानमात्र होइन, व्यावहारिक सीप पनि प्रदान गर्नुपर्छ। नेपालमा अझै पनि धेरैजसो शिक्षा प्रणाली सैद्धान्तिक ज्ञानमा सीमित छ। व्यावहारिक र रोजगारमूलक शिक्षा नहुँदा युवा पुस्ता बेरोजगारीको मारमा परिरहेका छन्।
रोजगारको स्थिति र चुनौतीहरू
नेपालमा बेरोजगारी एउटा गम्भीर समस्या बनेको छ। शिक्षित युवाहरू समेत उचित रोजगारी नपाएर विदेशिन बाध्य छन्। नेपालमा रोजगारीका सीमित अवसरहरू, औद्योगीकरणको अभाव, तथा सरकारी नीतिको कमजोरी बेरोजगारीको मुख्य कारण बनेका छन्। हाम्रा धेरै युवा विदेश गएर आफ्नो प्रतिभा र सीप अन्य मुलुकमा खर्च गरिरहेका छन्, जुन हाम्रो राष्ट्रका लागि गम्भीर चिन्ताको विषय हो।
समाधान र सुधारका उपायहरू
रोजगार सिर्जना गर्न शिक्षालाई व्यावसायिक र व्यवहारिक बनाउन आवश्यक छ। नेपालले प्राविधिक तथा व्यवसायिक शिक्षालाई प्रोत्साहन गर्नुपर्छ। कक्षा कोठाभित्र मात्र सीमित नभई सीपमूलक शिक्षा दिनुपर्ने आवश्यकता छ। साथै, सरकारले उद्योग, कृषि, तथा पर्यटन क्षेत्रलाई प्रवर्द्धन गरी रोजगारी सिर्जना गर्नुपर्छ। युवा उद्यमशीलता तथा स्वरोजगारको लागि विभिन्न कार्यक्रम ल्याउनुपर्छ।
शिक्षा र रोजगार एकअर्कासँग अन्योन्याश्रित छन्। शिक्षालाई व्यवहारिक, गुणस्तरीय, र रोजगारमूलक बनाउनु हाम्रो पहिलो प्राथमिकता हुनुपर्छ। जब शिक्षित युवा स्वदेशमै रोजगारी प्राप्त गर्न सक्छन्, तब मात्रै हाम्रो देश आत्मनिर्भर बन्न सक्छ। शिक्षा र रोजगारबीचको सन्तुलन मिलाएर मात्र हामी आर्थिक समृद्धितर्फ अघि बढ्न सक्छौं।
धन्यवाद!
Comments
Post a Comment