GO TO HOME PAGE FORUM FOR SOCIAL STUDIES

---

 एकाइ ८  कक्षा १२  पाठ ७ सदाचार र सामाजिक जवाफदेहिता १. सदाचार भनेको के हो? कुनै पनि व्यक्तिले दैनक कृयाकलाप सन्चालन गर्दा अवलम्वन गर्ने नैतिक मुल्य मान्यता सम्वन्धि असल आचरण वा सद्व्वहारलाई सदाचार भनिन्छ। २. सदाचारका आधारहरु के के हुन?लेख्नुहोस सदाचारका आधारहरू  सत्य, अहिंसा, प्रेम, सहनशीलता, अनुशासन, इमानदारी, र सेवाभाव हुन। ३. सदाचारले सुशासनमा कसरी योगदान पुर्‍याउँछ? सदाचारले सार्वजनिक सेवालाई निष्पक्ष, पारदर्शी र प्रभावकारी बनाइ भ्रष्टाचार, ढिलासुस्ती र अधिकारको दुरुपयोग जस्ता समस्याहरू कम गरि सुशासन कायम  गर्न सहयोग पुर्याउछ। ४. सामाजिक जवाफदेहिता भनेको के हो ? लेख्नुहोस सामाजिक जवाफदेहिता भनेको सार्वजनिक निकायहरूले जनताको साधन, स्रोत, र शक्तिको प्रयोग जनहितमा पारदर्शी र उत्तरदायी रूपमा गर्नु हो। यसले नागरिकलाई सेवा प्रवाहमा पारदर्शिता, जवाफदेहिता, र सहभागिता सुनिश्चित गर्दछ।  ५. सामाजिक जवाफदेहिता कसरी विकास भएको हो? सामाजिक जवाफदेहिता ल्याटिन शब्द 'to count' बाट आएको हो। प्रारम्भमा आर्थिक हिसाबकिताबमा प्रयोग भएको यो अवधारणा पछि सार्वजनिक संस्था र अध...

 एकाइ ८  कक्षा १२  पाठ ६ सूचनाको हक 1. सूचनाको हक भनेको के हो? नागरिकले सार्वजनिक निकायसँग जानकारी माग्न र प्राप्त गर्न पाउने अधिकारलाई सूचनाको हक भनिन्छ। 2. सूचनाको हकको प्रमुख उद्देश्य के हो? सरकारी कामकारबाहीमा पारदर्शिता र जवाफदेहिता सुनिश्चित गर्नु। 3. सूचनाको हकले सुशासनमा कसरी योगदान पुर्‍याउँछ? नागरिकलाई सरकारी गतिविधिबारे जानकारी दिई भ्रष्टाचार नियन्त्रणमा मद्दत गर्छ। 4. सूचनाको हक प्रत्याभूति गर्न सार्वजनिक निकायले के गर्नुपर्छ? सूचना वर्गीकरण, अद्यावधिक, प्रकाशन, प्रसारण, र नागरिकको पहुँचलाई सरल बनाउने। 5. कुन सूचनाहरू सार्वजनिक गर्न निषेधित छन्? राष्ट्रिय सुरक्षा, गोपनीयता, र व्यक्तिगत गोपनीयतासँग सम्बन्धित सूचनाहरू। 6. सूचनाको हकको उल्लङ्घन भएमा के गर्न सकिन्छ? सूचना आयोगमा उजुरी दर्ता गर्न सकिन्छ। सार्वजनिक निकायले नागरिकको सुचनाको हकको सम्मान र संरक्षण गर्न के कस्ता कार्य गर्नु पर्ने व्यावस्ता छ ५ बुद्धामा व्याख्या गर्नुहोस? सार्वजनिक निकायहरूले नागरिकको सूचनाको हकको सम्मान र संरक्षण गर्न निम्नलिखित पाँच कार्यहरू गर्नुपर्ने व्यवस्था छ: 1. सूचना व्यवस्थापन प...

 एकाइ ८  कक्षा १२  पाठ ५ अति छोटो प्रश्नोत्तरहरू: 1. प्रश्न: मुलुकी संहिता भनेको के हो?  उत्तर: नेपालमा लागू कानूनी व्यवस्थाहरूको सङ्ग्रह, जसले नागरिक र आपराधिक कानूनी प्रावधानहरू समेट्छ। 2. प्रश्न: मुलुकी संहिता कहिले लागू भयो? उत्तर: २०७४ सालमा। 3. प्रश्न: मुलुकी संहितामा कति भाग छन्? उत्तर: दुई भाग छन्: मुलुकी अपराध संहिता र मुलुकी देवानी संहिता। 4. प्रश्न: मुलुकी अपराध संहितामा के समावेश छ? उत्तर: फौजदारी अपराधहरू सम्बन्धी कानूनी प्रावधानहरू। 5. प्रश्न: मुलुकी देवानी संहितामा के समावेश छ? उत्तर: नागरिक अधिकार र कर्तव्यहरू सम्बन्धी कानूनी प्रावधानहरू। 6. प्रश्न: फौजदारी मुद्दा भनेको के हो? उत्तर: राज्यविरुद्ध वा समाजमा हानि पुर्‍याउने कार्यहरू सम्बन्धी मुद्दा। 7. प्रश्न: देवानी मुद्दा भनेको के हो? उत्तर: व्यक्तिगत अधिकार, सम्पत्ति, वा पारिवारिक सम्बन्धसँग सम्बन्धित मुद्दा। 8. प्रश्न: मुलुकी संहिताको उद्देश्य के हो? उत्तर: कानूनी व्यवस्थाहरूलाई एकीकृत गरी न्याय सुनिश्चित गर्नु। 9. प्रश्न: मुलुकी संहिताले के परिवर्तन गरेको छ? उत्तर: पुराना कानूनी प्रावधानहरूलाई अद्य...

 एकाइ ८  कक्षा १२  पाठ ४ अति छोटो उत्तर दिनुहोस १. किशोर-किशोरी भनेको को हो? किशोर-किशोरी भन्नाले १० देखि १९ वर्ष उमेर समूहका व्यक्तिहरूलाई जनाउँछ। २. किशोरावस्थाको विशेषता के हो? किशोरावस्थामा शारीरिक, मानसिक, र भावनात्मक परिवर्तनहरू हुने गर्दछ। ३. किशोर-किशोरीका मुख्य अधिकारहरू के के हुन्? शिक्षा, स्वास्थ्य, सुरक्षा, र समानताका अधिकार मुख्य हुन्। ४. किशोरावस्थामा स्वास्थ्यको महत्व किन छ? यो उमेर समूहमा शारीरिक र मानसिक विकास हुने भएकाले उचित स्वास्थ्य सेवा आवश्यक छ। ५. किशोर-किशोरीका कर्तव्यहरू के के हुन्? आफ्नो स्वास्थ्यको ख्याल राख्नु, समाजमा सकारात्मक योगदान दिनु, र कानुनको पालना गर्नु प्रमुख कर्तव्य हुन्। छोटो उत्तर दिनुहोस १. किशोर-किशोरीका अधिकारहरुका प्रकार र तिनको महत्त्व व्याख्या गर्नुहोस्। उत्तर: किशोर-किशोरीका अधिकारका प्रकार 1. शिक्षाको अधिकार किशोर-किशोरीले गुणस्तरीय शिक्षा पाउने अधिकार राख्छन्। यो अधिकारले उनीहरूलाई आत्मनिर्भर र सशक्त बनाउन मद्दत गर्छ। 2. स्वास्थ्यको अधिकार किशोर-किशोरीले आफ्नो स्वास्थ्य सम्बन्धी उचित जानकारी र सेवा पाउने अधिकार हुन्छ। यसल...

 एकाइ दुइ पाठ ३ कक्षा १२  अध्यान प्रस्तावनाको संरचना अति छोटो उत्तर दिनुहोस 1. अध्ययन प्रस्तावना भनेको के हो? अध्ययन प्रस्तावना भनेको कुनै विषयको अध्ययन गर्न तयार गरिने योजना वा ढाँचा हो। 2. अध्ययन प्रस्तावनाको मुख्य उद्देश्य के हो? अध्ययनलाई व्यवस्थित, स्पष्ट, र सटीक बनाउने यसको मुख्य उद्देश्य हो। 3. अध्ययन प्रस्तावनाको पहिलो चरण के हो? अध्ययनको शीर्षक निर्धारण। 4. अध्ययन प्रस्तावनामा तथ्य संकलनका तरिकाहरू के के हुन्? प्रश्नावली, अन्तर्वार्ता, अवलोकन, र अभिलेख विश्लेषण। 5. अध्ययन प्रस्तावनाले कसरी अनुसन्धानलाई व्यवस्थित बनाउँछ? यसले अध्ययनका उद्देश्य, सीमा, र विधि स्पष्ट गरेर अनुसन्धानलाई व्यवस्थित बनाउँछ। छोटो उत्तर दिनुहोस 1. अध्ययन प्रस्तावनाका चरणहरू वर्णन गर्नुहोस। उत्तर: अध्ययन प्रस्तावना तयार पार्नका लागि निम्न चरणहरू अपनाइन्छ: शीर्षक निर्धारण: अध्ययनको उद्देश्यअनुसार शीर्षक चयन गरिन्छ। पृष्ठभूमि जानकारी: अध्ययनको सन्दर्भ र विषयको परिचय दिनु। उद्देश्य निर्धारण: अध्ययनले के पत्ता लगाउन चाहन्छ भन्ने स्पष्ट गर्नु। विधि चयन: अध्ययन गर्न उपयुक्त विधिहरू, जस्तै प्रश्नावली, अ...

 एकाइ दुइ पाठ २ कक्षा १२ अति छोटो उत्तर दिनुहोस 1. सह सम्बन्ध भन्नाले के बुझिन्छ? सह सम्बन्ध भन्नाले दुई वा दुईभन्दा बढी घटक वा चरहरूबीच हुने आपसी सम्बन्धलाई बुझिन्छ। 2. कार्यकारण सम्बन्धको अर्थ के हो? कार्यकारण सम्बन्ध भन्नाले कुनै दुइ चरहरु विच एउटा कारण र अर्को परिणाम हुने सम्बन्धलाई बुझिन्छ। 3.चर भन्नाले के बुझिन्छ एक वाक्यमा लेख्नुहोस अनुसन्धानमा चर भन्नाले अध्ययन वा परीक्षणका क्रममा परिणाम प्रभावित गर्ने विशेषता, अवस्था, वा तत्वलाई जनाउँछ। 4.स्वतन्त्र चर र निर्भर चरको एक एक उदाहरण दिनुहोस स्वतन्त्र चर: विद्यालयमा लगाइएको होमवर्कको मात्रा। निर्भर चर: विद्यार्थीको शैक्षिक प्रदर्शन। होमवर्क बढ्दा प्रदर्शन सुधार हुन सक्छ, तर प्रदर्शनको कारणले होमवर्कको मात्रा परिवर्तन हुँदैन। 5.सह सम्वन्ध र कर्यकारण सम्वन्ध विचको सम्वन्धलाइ एक वाक्यमा बताउनुहोस सह सम्बन्धले दुई चरबीचको सम्बन्ध देखाउँछ, जबकि कार्यकारण सम्बन्धले एक चरमा भएको परिवर्तनले अर्को चरलाई प्रत्यक्ष असर गरेको कारण स्पष्ट गर्दछ। 6.स्वतन्त्र चर र निर्भर चरको परिभसा एक एक वाक्यमा दिनुहोस स्वतन्त्र चर: अनुसन्धानमा जसलाई नियन्त्...

 एकाइ दुइ पाठ १ कक्षा १२ अति छोटो उत्तर दिनुहोस १. तथ्याङ्क र सूचना भनेको के हो? उत्तर: तथ्याङ्क भनेको अनुसन्धान बाट प्रप्त तथ्य, जानकारि, विवरण चित्र, सङ्केत, हो, जसले कुनै विशेष विषयको बारेमा स्पष्ट जानकारी दिन्छ।  सूचना भनेको कुनै घटनाको बारेमा प्राप्त जानकारी हो, जुन निर्णय लिनका लागि महत्त्वपूर्ण हुन्छ। २. तथ्याङ्कका स्रोतहरू के के हुन्? उत्तर: तथ्याङ्कका मुख्य स्रोतहरू दुई प्रकारका छन्: प्राथमिक स्रोत: अनुसन्धान कर्ता आफैले सीधा रुपमा सङ्कलन गरेका तथ्याङ्क, जस्तै सर्वेक्षण, अन्तरवार्ता, र  प्रत्यक्ष अवलोकन। द्वितीय स्रोत: पहिलेनै अरु कसैले संकलन गरिएका तथ्याङ्क, जस्तै सरकारी रिपोर्ट, पुस्तकहरू, र अनुसन्धान पत्रिकाहरू। ३. प्राथमिक र द्वितीयक तथ्याङ्कको अन्तर के हो? उत्तर: प्राथमिक तथ्याङ्क: यी तथ्याङ्कहरू सिधै स्रोतबाट संकलन गरिएका हुन्छन्। उदाहरण: सर्वेक्षण रिपोर्ट, अन्तरवार्ता, प्रत्यक्ष अवलोकन। द्वितीयक तथ्याङ्क: यी पहिले नै संकलन गरिएका तथ्याङ्कहरूको विश्लेषण वा पुनःप्रकाशन हुन्छ। उदाहरण: पुस्तकहरू, सरकारका रिपोर्टहरू, अनुसन्धान पत्रिकाहरू। अनुसन्धान भन्नाले के ब...

  एकाइ एक पाठ २ कक्षा १२ अति छोटो प्रश्न (एक वाक्यमा उत्तर दिनुहोस) पूर्वीय चिन्तन परम्पराको मुख्य आधार के हो? → पूर्वीय चिन्तन परम्पराको मुख्य आधार आध्यात्मिकता, नैतिकता, र मानव कल्याण हो। पश्चिमी चिन्तन परम्पराको प्रमुख विशेषता के हो? → पश्चिमी चिन्तन परम्पराको प्रमुख विशेषता वैज्ञानिक अनुसन्धान र तार्किकता हो। पूर्वीय परम्परामा शिक्षाको मुख्य उद्देश्य के हो? → शिक्षाको उद्देश्य आत्मज्ञान र सत्यको खोजी हो। पश्चिमी चिन्तनले के कुरामा जोड दिन्छ? → पश्चिमी चिन्तनले व्यावहारिकता, व्यक्तिगत स्वतन्त्रता, र आधुनिक प्रविधिमा जोड दिन्छ। पूर्वीय र पश्चिमी चिन्तनबीच मुख्य अन्तर के हो? → पूर्वीय चिन्तन आध्यात्मिकतामा आधारित छ भने पश्चिमी चिन्तन वैज्ञानिक सोचमा आधारित छ। छोटो उत्तर दिनुहोस १. पूर्वीय चिन्तन परम्पराको प्रभाव र वर्तमान अभ्यासबारे वर्णन गर्नुहोस्। आध्यात्मिक अभ्यास: पूर्वीय चिन्तन परम्परा ध्यान, योग, र साधनामा केन्द्रित छ। यी अभ्यासहरूले मानसिक शान्ति र आत्मज्ञानमा सहायता पुर्याउँछन्। प्राकृतिक उपचार: आयुर्वेद र प्राकृतिक उपचार विधिहरूको अभ्यास नेपाल, भारत जस्ता देशमा व्यापक छ, ...

  एकाइ एक पाठ १ कक्षा १२ अति छोटो उत्तर दिनुहोस . सामाजिक शिक्षाको परिभाषा लेख्नुहोस्। सामाजिक शिक्षा भनेको व्यक्ति र समाजको बीचमा समन्वय कायम राख्दै व्यक्तिलाई सामाजिक जिम्मेवारीको बोध गराउने शिक्षा हो। . जीवन उपयोगी शिक्षाको उद्देश्य के हो? जीवन उपयोगी शिक्षाको उद्देश्य व्यक्तिलाई आफ्नो दैनिक जीवनमा काम लाग्ने सीप र ज्ञान प्रदान गरी आत्मनिर्भर बनाउनु हो। . सामाजिक शिक्षाले व्यक्तिमा कुन सीपहरू विकास गर्दछ? सामाजिक शिक्षाले सहकार्य, नेतृत्व, समस्या समाधान, आलोचनात्मक सोच, र सामाजिक समायोजनका सीपहरू विकास गर्दछ।  छोटो उत्तर आउने प्रस्न  . WHO ले सन 1999 मा निर्धारण गरेका जिवनोपयोगि सिपका मुख्य क्षेत्रहरुको छोटो व्याख्या गर्नुहोस उत्तर 1 सञ्चार र अन्तरव्यक्तिक सिप: यो सिपले व्यक्तिहरूलाई प्रभावकारी रूपमा विचार, भावना, र जानकारी आदान-प्रदान गर्न मद्दत गर्दछ। यसले राम्रो सम्बन्ध बनाउन र सहकार्य गर्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। 2 निर्णय गर्ने र समस्या समाधान सिप: यस सिपले समस्याको समाधानका लागि तार्किक रूपमा विचार गरेर निर्णय लिन सहयोग पुर्‍याउँछ। 3 सिर्जनात्मक र समालोचनात्मक ...

 सेट घ बिषय: सामाजिक अध्ययन तथा जीवन उपयोगि शिक्षा नमुना प्रस्न पत्र कक्षा 12 पुणाङ्क 75 समय 3 घन्टा  समूह क  अति छोटो उत्तर दिनुहोस  १ आस्तिक दर्शनको मुख्य आसय के हो?  २ संवेग व्यावस्थापन भन्नाले के बुझिन्छ?  ३ अन्त्य टिप्पणी भन्नाले के बुझिन्छ? एक वाक्यमा लेख्नुहोस।  ४ तथ्याङ्क व्यावस्थापन भनेको के हो?  ५ भौगोलिक सुचना प्रणाली(GIS) भनेको के हो?  ६ वर्ग निर्माणका कुनै दुई आधार उल्लेख गर्नुहोस।  ७ नेपालमा कति तहको सरकार छ ?लेख्नुहोस।  ८ नेपाल सरकारले तर्जुमा गरेका कुनै दुइओटा बिदेश नितिहरु लेख्नुहोस।  ९ BIMSTEC को पूरा रुप लेख्नुहोस।  १० नेपालको बैदेशिक व्यापार किन घाटामा छ ?कुनै दुइओटा कारणहरु उल्लेख गर्नुहोस।  ११ साधारण शिक्षा र प्राविधिक शिक्षाबिचको एक फरक लेख्नुहोस।  समूह ख छोटो उत्तर दिनुहोस  १२ विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनले जीवनौपयोगी शिपहरुलाइ कति भागमा वर्गिकरण गरेको छ? उल्लेख गर्नुहोस। अथवा शाव्दिक प्रस्तुतिकरणलाइ प्रभावकारी बनाउने कुनै पाँच उपायहरु उल्लेख गर्नुहोस  १३आदर्शवादी दर्शन र भौतिकवादी...

  एकाइ ७ पाठ १ कक्षा १२ वर्ग र सामाजिक रुपान्तरण सामाजिक वर्ग भन्नाले समाजभित्र रहेका मानिसहरूको आर्थिक, सामाजिक, सांस्कृतिक, र राजनीतिक स्थितिको आधारमा बनाइएको विभाजनलाई जनाउँछ। सामाजिक वर्ग व्यक्तिहरूको जीवनस्तर, आय, पेशा, शिक्षा, सम्पत्ति, र सामाजिक प्रतिष्ठाका आधारमा छुट्याइन्छ। सामाजिक वर्ग समाजको संरचना र असमानताका कारण उत्पन्न हुने भए पनि यसले मानिसहरूलाई विकास र परिवर्तनतर्फ प्रेरित गर्न सक्छ। सामाजिक वर्गका मुख्य विशेषताहरू: 1. आर्थिक अवस्था: व्यक्तिको आय र सम्पत्ति सामाजिक वर्ग निर्धारण गर्ने प्रमुख आधार हो। 2. शिक्षा र पेशा: व्यक्तिको शिक्षा स्तर र पेशा पनि वर्गीकरणको मापदण्ड हो। 3. सांस्कृतिक अन्तर: वर्ग अनुसार मानिसहरूको रुचि, सोच, र जीवनशैली फरक हुन्छ। 4. सामाजिक प्रतिष्ठा: कुनै वर्गले समाजमा बढी मान्यता र सम्मान पाउँछ भने केही वर्गलाई कमजोर मानिन्छ। 5. विभाजनको प्रभाव: सामाजिक वर्गले मानिसको जीवनको अवसर, पहुँच, र निर्णय प्रक्रियामा प्रभाव पार्छ। सामाजिक वर्गका प्रकारहरू: 1. उच्च वर्ग: धन, शक्ति, र प्रतिष्ठा भएको वर्ग। 2. मध्यम वर्ग: सामान्य आय र साधन भएका मान...