GO TO HOME PAGE FORUM FOR SOCIAL STUDIES

---

 एकाइ ९ पाठ ६  बसाइँसराइको प्रवृति अति छोटो उत्तर दिनुहोस १. बसाइँसराइका प्रमुख धारहरू के-के हुन्? गाउँबाट सहर, सहरबाट सहर, गाउँबाट गाउँ, र सहरबाट गाउँमा हुने बसाइँसराइ प्रमुख रहेका छन। २. बसाइँसराइको धार भनेको के हो? कुनै निश्चित अवधिमा बसोबासका लागि एक क्षेत्रबाट अर्को क्षेत्रमा हुने मानिसहरूको प्रवाहलाई बसाइँसराइको धार भनिन्छ। ३. बसाइँसराइको अन्तराल के हो? बसाइँसराइ सम्बन्धी तथ्याङ्क लिनका लागि निर्धारण गरिएको निश्चित समयावधिलाई बसाइँसराइको अन्तराल भनिन्छ। ४. उद्गमस्थल र गन्तव्यस्थल भनेको के हुन्? बसाइँ सर्ने व्यक्तिको प्रारम्भिक स्थानलाई उद्गमस्थल र बसाइँ सरेर पुग्ने स्थानलाई गन्तव्यस्थल भनिन्छ। ५. विश्वव्यापी बसाइँसराइको प्रवृत्ति कस्तो छ? संयुक्त राष्ट्रसंघको अन्तर्राष्ट्रिय आप्रवासी प्रतिवेदन (२०२०) अनुसार, विश्वमा आप्रवासीहरूको संख्या सन् २००० मा १७३ मिलियनबाट बढेर सन् २०२० मा २७२ मिलियन पुगेको छ, जसले अन्तर्राष्ट्रिय बसाइँसराइमा उल्लेख्य वृद्धि देखाउँछ। ६. नेपालमा आन्तरिक बसाइँसराइको प्रमुख धार कुन हो? नेपालमा पहाडी क्षेत्रबाट तराई क्षेत्रमा हुने बसाइँसराइ प्रमुख धार ...

 एकाइ ९ पाठ ५  बसाइँसराइ अति छोटो उत्तर दिनुहोस 1. बसाइँसराइ भन्नाले के बुझ्नुहुन्छ?एक वाक्यमा लेख्नुहोस? व्यक्तिहरूको स्थायी वा अस्थायी रूपमा एक स्थानबाट अर्को स्थानमा बसोबासको लागि हुने स्थानान्तरणलाई बसाइँसराइ भनिन्छ। 2. बसाइँसराइका प्रमुख कारणहरू के-के हुन्? (क) रोजगारीको खोजी, शिक्षा, स्वास्थ्य सेवा, प्राकृतिक प्रकोप र द्वन्द्व (ख) उच्च जीवनस्तरको खोजी बसाइँसराइका प्रमुख कारणहरू हुन्। 3. बसाइँसराइका प्रकारहरू के-के हुन्? आन्तरिक (देशभित्र) र बाह्य (अन्तर्राष्ट्रिय) बसाइँसराइ। 4. आन्तरिक बसाइँसराइका दुई रूप के-के हुन्? ग्रामीणबाट शहरी क्षेत्रमा र एक ग्रामीण क्षेत्रबाट अर्को ग्रामीण क्षेत्रमा हुने बसाइँसराइ। 5. बसाइँसराइको सामाजिक प्रभाव के हो? लेख्नुहोस। सांस्कृतिक विविधता बढ्नु, परिवार विखण्डन, र सामाजिक संरचनामा परिवर्तन हुनु। 6. बसाइँसराइको आर्थिक प्रभाव के हो? लेख्नुहोस। श्रमशक्तिको पुनःवितरण, शहरी क्षेत्रमा रोजगारीको चाप, र ग्रामीण क्षेत्रमा जनशक्तिको कमी। 7. बसाइँसराइको वातावरणीय प्रभाव के हो? लेख्नुहोस। शहरी क्षेत्रमा जनघनत्व बढ्दा प्रदूषण र फोहोर व्यवस्थापनको समस्य...

 एकाइ ९ पाठ ४  नेपालमा शहरिकरणका अवसर र चुनौति अति छोटो उत्तर दिनुहोस 1. नेपालमा शहरीकरणले ल्याएका कुनै दुइ अवसरहरू के-के हुन्? लेख्नुहोस राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय कम्पनीहरूसँग आवद्ध हुने मौका प्रदान गर्नु। आर्थिक भूमण्डलीकरण र डिजिटल प्रविधिको फाइदा लिन सक्ने वातावरण तयार गर्नु। 2. नेपालमा शहरीकरणका प्रमुख दुइ चुनौतीहरू के-के हुन्? लेख्नुहोस न्यून सेवा र सुविधा। ट्राफिक व्यवस्थापनको समस्या। 3. सन्तुलित शहरी वातावरण निर्माणमा हरियाली पार्कको महत्व के हो? एक वाक्यमा लेख्नुहोस दिगो तथा सन्तुलित शहरी विकासका लागि हरियाली पार्कले वातावरणलाई हराभरा राख्न मद्दत गरि शहरी वातावरणलाई सुन्दर र आकर्षक बनाउँछ। 4. स्मार्ट सिटीको अवधारणा के हो? एक वाक्यमा लेख्नुहोस स्मार्ट सिटी भनेको आधुनिक प्रविधि र डिजिटल साधनहरूको प्रयोग गरी व्यवस्थित र सुविधासम्पन्न सहर निर्माण गर्ने अवधारणा हो।  छोटो उत्तर दिनुहोस (१) नेपालमा शहरीकरणले ल्याएका अवसरहरू उल्लेख गर्नुहोस नेपालमा शहरीकरणले विभिन्न अवसरहरू प्रदान गरेको छ, जसले आर्थिक, सामाजिक, सांस्कृतिक, र प्रविधिगत परिवर्तनहरू ल्याएको छ। रोजगारीका अ...

 एकाइ ९ पाठ ३ गाउँ  शहर सम्बन्ध अति छोटो उत्तर दिनुहोस 1. गाउँ सहर सम्बन्ध के हो?एक वाक्यमा लेख्नुहोस गाउँ र सहरबीचको आर्थिक, सामाजिक, सांस्कृतिक, र भौतिक आदानप्रदानलाई गाउँ सहर सम्बन्ध भनिन्छ। 2. गाउँ सहर सम्बन्धका मुख्य आयामहरू के के हुन्? बजार केन्द्र, यातायात, सञ्चार प्रणाली, र पृष्ठप्रदेश। 3. जीविकोपार्जनमा बजार केन्द्रको भूमिका कस्तो रहन्छ? गाउँमा उत्पादित वस्तुहरूको बिक्री र वितरण सहरका बजार केन्द्रहरूमा हुन्छ, जसले ग्रामीण जनताको आर्थिक उन्नति र सहरमा आवश्यकताको परिपूर्ति गर्छ। 4. यातायातले गाउँ सहर सम्बन्धमा कसरी भूमिका खेल्छ? यातायातले गाउँ र सहरबीचको दूरीलाई नजिक पार्छ, जसले व्यापार, शिक्षा, र अन्य क्षेत्रहरूमा सम्बन्ध मजबुत बनाउँछ। 5. सञ्चार प्रणालीको भूमिका के हो? सञ्चार प्रणालीले गाउँ र सहरका सूचनाहरू आदानप्रदान गर्न सहयोग गर्छ, जसले गुणस्तरीय शिक्षा र सेवाहरू ग्रामीण क्षेत्रमा पुर्‍याउँछ। 6. पृष्ठप्रदेश भनेको के हो? सहरी केन्द्रको वरिपरिको क्षेत्रलाई पृष्ठप्रदेश भनिन्छ, जसले सहरलाई खाद्यान्न, कच्चा पदार्थ, हस्तकला, र श्रम उपलब्ध गराउँछ। 7. गाउँ सहर सम्बन्धले ग्र...

 एकाइ ९ पाठ २ "नेपालमा शहरीकरण" अति छोटो उत्तर दिनुहोस 1. शहरीकरण भनेको के हो? ग्रामीण क्षेत्रबाट शहरी क्षेत्रमा जनसङ्ख्याको बसाइँसराइ र शहरी क्षेत्रहरूको विस्तारलाई शहरीकरण भनिन्छ। 2. नेपालमा शहरीकरणको प्रमुख कारण के हो? रोजगारी, शिक्षा, स्वास्थ्य सेवा, र अन्य सुविधाको खोजीमा ग्रामीण क्षेत्रबाट शहरी क्षेत्रमा बसाइँ सर्नु प्रमुख कारण हो। 3. नेपालमा शहरीकरणको प्रवृत्ति कस्तो छ? नेपालमा शहरीकरणको प्रक्रिया तीव्र गतिमा भइरहेको छ, विशेष गरी तराई र पहाडी क्षेत्रका सहरहरूमा जनसङ्ख्या वृद्धि देखिन्छ। 4. शहरीकरणका दुई सकारात्मक प्रभाव के हुन्? आर्थिक विकासमा योगदान र जीवनस्तरमा सुधार। 5. शहरीकरणका दुई नकारात्मक प्रभाव के हुन्? वातावरणीय प्रदूषण र अव्यवस्थित बसोबास। 6. नेपालमा शहरीकरणको मापदण्ड के हो? जनसङ्ख्या, पूर्वाधार विकास, र वार्षिक आम्दानीका आधारमा नगरपालिकाको वर्गीकरण गरिन्छ। 7. शहरीकरणले ग्रामीण क्षेत्रमा पार्ने दुई प्रभाव के हुन्? युवा जनशक्तिको कमी र कृषि उत्पादनमा गिरावट। 8. नेपालमा शहरीकरणको इतिहास कहिलेदेखि सुरु भएको मानिन्छ? प्राचीन समयमा व्यापारिक मार्गहरूमा सहरहरूको व...

 एकाइ ९ पाठ १ शहरिकरणको अवधारणा  अति छोटो  उत्तर दिनुहोस 1. सहरको शाब्दिक अर्थ के हो? सहर अङ्ग्रेजी शब्द 'सिटी' (city) को नेपाली रुपान्तरण हो, जुन ल्याटिन भाषाको 'सिवितास' (civitas) शब्दबाट व्युत्पन्न भएको हो। यसको शाब्दिक अर्थ 'नागरिकहरूको समुदाय' हुन्छ। 2. सहरीकरण भन्नाले के बुझिन्छ? सहरीकरण भन्नाले ग्रामीण क्षेत्रबाट सहरतर्फ जनसङ्ख्याको बसाइँसराइ गरि सहरहरूको विस्तार, र सहरमा बसोबास गर्ने जनसङ्ख्याको वृद्धिलाई जनाउँछ। 3. सहरको प्रमुख विशेषता के हो? सहरमा उच्च जनघनत्व, व्यवसायिक विविधता, केन्द्रीय सेवा सुविधाको उपलब्धता, र गुणस्तरीय सेवा सुविधाको पर्याप्तता जस्ता विशेषताहरू हुन्छन्। 4. सहरीकरणका कारणहरू के-के हुन्? औद्योगिकीकरण, रोजगारका अवसरहरूको खोजी, शिक्षा र स्वास्थ्य सेवाको पहुँच, र जीवनस्तर सुधार गर्ने चाहना सहरीकरणका प्रमुख कारणहरू हुन्। 5. सहरीकरणका सकारात्मक पक्षहरू के हुन्? सहरीकरणले आर्थिक विकास, सेवा सुविधाको वृद्धि, सांस्कृतिक विविधता, र जीवनस्तरमा सुधार ल्याउँछ। 6. सहरीकरणका नकारात्मक प्रभावहरू के हुन्? सहरीकरणले ट्राफिक जाम, प्रदूषण, आवास अभाव, ...

 एकाइ ८  कक्षा १२  पाठ ७ सदाचार र सामाजिक जवाफदेहिता १. सदाचार भनेको के हो? कुनै पनि व्यक्तिले दैनक कृयाकलाप सन्चालन गर्दा अवलम्वन गर्ने नैतिक मुल्य मान्यता सम्वन्धि असल आचरण वा सद्व्वहारलाई सदाचार भनिन्छ। २. सदाचारका आधारहरु के के हुन?लेख्नुहोस सदाचारका आधारहरू  सत्य, अहिंसा, प्रेम, सहनशीलता, अनुशासन, इमानदारी, र सेवाभाव हुन। ३. सदाचारले सुशासनमा कसरी योगदान पुर्‍याउँछ? सदाचारले सार्वजनिक सेवालाई निष्पक्ष, पारदर्शी र प्रभावकारी बनाइ भ्रष्टाचार, ढिलासुस्ती र अधिकारको दुरुपयोग जस्ता समस्याहरू कम गरि सुशासन कायम  गर्न सहयोग पुर्याउछ। ४. सामाजिक जवाफदेहिता भनेको के हो ? लेख्नुहोस सामाजिक जवाफदेहिता भनेको सार्वजनिक निकायहरूले जनताको साधन, स्रोत, र शक्तिको प्रयोग जनहितमा पारदर्शी र उत्तरदायी रूपमा गर्नु हो। यसले नागरिकलाई सेवा प्रवाहमा पारदर्शिता, जवाफदेहिता, र सहभागिता सुनिश्चित गर्दछ।  ५. सामाजिक जवाफदेहिता कसरी विकास भएको हो? सामाजिक जवाफदेहिता ल्याटिन शब्द 'to count' बाट आएको हो। प्रारम्भमा आर्थिक हिसाबकिताबमा प्रयोग भएको यो अवधारणा पछि सार्वजनिक संस्था र अध...

 एकाइ ८  कक्षा १२  पाठ ६ सूचनाको हक 1. सूचनाको हक भनेको के हो? नागरिकले सार्वजनिक निकायसँग जानकारी माग्न र प्राप्त गर्न पाउने अधिकारलाई सूचनाको हक भनिन्छ। 2. सूचनाको हकको प्रमुख उद्देश्य के हो? सरकारी कामकारबाहीमा पारदर्शिता र जवाफदेहिता सुनिश्चित गर्नु। 3. सूचनाको हकले सुशासनमा कसरी योगदान पुर्‍याउँछ? नागरिकलाई सरकारी गतिविधिबारे जानकारी दिई भ्रष्टाचार नियन्त्रणमा मद्दत गर्छ। 4. सूचनाको हक प्रत्याभूति गर्न सार्वजनिक निकायले के गर्नुपर्छ? सूचना वर्गीकरण, अद्यावधिक, प्रकाशन, प्रसारण, र नागरिकको पहुँचलाई सरल बनाउने। 5. कुन सूचनाहरू सार्वजनिक गर्न निषेधित छन्? राष्ट्रिय सुरक्षा, गोपनीयता, र व्यक्तिगत गोपनीयतासँग सम्बन्धित सूचनाहरू। 6. सूचनाको हकको उल्लङ्घन भएमा के गर्न सकिन्छ? सूचना आयोगमा उजुरी दर्ता गर्न सकिन्छ। सार्वजनिक निकायले नागरिकको सुचनाको हकको सम्मान र संरक्षण गर्न के कस्ता कार्य गर्नु पर्ने व्यावस्ता छ ५ बुद्धामा व्याख्या गर्नुहोस? सार्वजनिक निकायहरूले नागरिकको सूचनाको हकको सम्मान र संरक्षण गर्न निम्नलिखित पाँच कार्यहरू गर्नुपर्ने व्यवस्था छ: 1. सूचना व्यवस्थापन प...

 एकाइ ८  कक्षा १२  पाठ ५ अति छोटो प्रश्नोत्तरहरू: 1. प्रश्न: मुलुकी संहिता भनेको के हो?  उत्तर: नेपालमा लागू कानूनी व्यवस्थाहरूको सङ्ग्रह, जसले नागरिक र आपराधिक कानूनी प्रावधानहरू समेट्छ। 2. प्रश्न: मुलुकी संहिता कहिले लागू भयो? उत्तर: २०७४ सालमा। 3. प्रश्न: मुलुकी संहितामा कति भाग छन्? उत्तर: दुई भाग छन्: मुलुकी अपराध संहिता र मुलुकी देवानी संहिता। 4. प्रश्न: मुलुकी अपराध संहितामा के समावेश छ? उत्तर: फौजदारी अपराधहरू सम्बन्धी कानूनी प्रावधानहरू। 5. प्रश्न: मुलुकी देवानी संहितामा के समावेश छ? उत्तर: नागरिक अधिकार र कर्तव्यहरू सम्बन्धी कानूनी प्रावधानहरू। 6. प्रश्न: फौजदारी मुद्दा भनेको के हो? उत्तर: राज्यविरुद्ध वा समाजमा हानि पुर्‍याउने कार्यहरू सम्बन्धी मुद्दा। 7. प्रश्न: देवानी मुद्दा भनेको के हो? उत्तर: व्यक्तिगत अधिकार, सम्पत्ति, वा पारिवारिक सम्बन्धसँग सम्बन्धित मुद्दा। 8. प्रश्न: मुलुकी संहिताको उद्देश्य के हो? उत्तर: कानूनी व्यवस्थाहरूलाई एकीकृत गरी न्याय सुनिश्चित गर्नु। 9. प्रश्न: मुलुकी संहिताले के परिवर्तन गरेको छ? उत्तर: पुराना कानूनी प्रावधानहरूलाई अद्य...

 एकाइ ८  कक्षा १२  पाठ ४ अति छोटो उत्तर दिनुहोस १. किशोर-किशोरी भनेको को हो? किशोर-किशोरी भन्नाले १० देखि १९ वर्ष उमेर समूहका व्यक्तिहरूलाई जनाउँछ। २. किशोरावस्थाको विशेषता के हो? किशोरावस्थामा शारीरिक, मानसिक, र भावनात्मक परिवर्तनहरू हुने गर्दछ। ३. किशोर-किशोरीका मुख्य अधिकारहरू के के हुन्? शिक्षा, स्वास्थ्य, सुरक्षा, र समानताका अधिकार मुख्य हुन्। ४. किशोरावस्थामा स्वास्थ्यको महत्व किन छ? यो उमेर समूहमा शारीरिक र मानसिक विकास हुने भएकाले उचित स्वास्थ्य सेवा आवश्यक छ। ५. किशोर-किशोरीका कर्तव्यहरू के के हुन्? आफ्नो स्वास्थ्यको ख्याल राख्नु, समाजमा सकारात्मक योगदान दिनु, र कानुनको पालना गर्नु प्रमुख कर्तव्य हुन्। छोटो उत्तर दिनुहोस १. किशोर-किशोरीका अधिकारहरुका प्रकार र तिनको महत्त्व व्याख्या गर्नुहोस्। उत्तर: किशोर-किशोरीका अधिकारका प्रकार 1. शिक्षाको अधिकार किशोर-किशोरीले गुणस्तरीय शिक्षा पाउने अधिकार राख्छन्। यो अधिकारले उनीहरूलाई आत्मनिर्भर र सशक्त बनाउन मद्दत गर्छ। 2. स्वास्थ्यको अधिकार किशोर-किशोरीले आफ्नो स्वास्थ्य सम्बन्धी उचित जानकारी र सेवा पाउने अधिकार हुन्छ। यसल...

 एकाइ दुइ पाठ ३ कक्षा १२  अध्यान प्रस्तावनाको संरचना अति छोटो उत्तर दिनुहोस 1. अध्ययन प्रस्तावना भनेको के हो? अध्ययन प्रस्तावना भनेको कुनै विषयको अध्ययन गर्न तयार गरिने योजना वा ढाँचा हो। 2. अध्ययन प्रस्तावनाको मुख्य उद्देश्य के हो? अध्ययनलाई व्यवस्थित, स्पष्ट, र सटीक बनाउने यसको मुख्य उद्देश्य हो। 3. अध्ययन प्रस्तावनाको पहिलो चरण के हो? अध्ययनको शीर्षक निर्धारण। 4. अध्ययन प्रस्तावनामा तथ्य संकलनका तरिकाहरू के के हुन्? प्रश्नावली, अन्तर्वार्ता, अवलोकन, र अभिलेख विश्लेषण। 5. अध्ययन प्रस्तावनाले कसरी अनुसन्धानलाई व्यवस्थित बनाउँछ? यसले अध्ययनका उद्देश्य, सीमा, र विधि स्पष्ट गरेर अनुसन्धानलाई व्यवस्थित बनाउँछ। छोटो उत्तर दिनुहोस 1. अध्ययन प्रस्तावनाका चरणहरू वर्णन गर्नुहोस। उत्तर: अध्ययन प्रस्तावना तयार पार्नका लागि निम्न चरणहरू अपनाइन्छ: शीर्षक निर्धारण: अध्ययनको उद्देश्यअनुसार शीर्षक चयन गरिन्छ। पृष्ठभूमि जानकारी: अध्ययनको सन्दर्भ र विषयको परिचय दिनु। उद्देश्य निर्धारण: अध्ययनले के पत्ता लगाउन चाहन्छ भन्ने स्पष्ट गर्नु। विधि चयन: अध्ययन गर्न उपयुक्त विधिहरू, जस्तै प्रश्नावली, अ...